Si shfrytëzohen minorenët në Tiranë nga rrjetet e organizuara kriminale të drogës

Investigimi: Adoleshentët shtyhen për të konsumuar heroinë e kanabis, më pas përdoren si shpërndarës kundrejt 80 eurove në muaj

Natën e 26 nëntorit 2020, Valbona* u shtang kur hapi derën e shtëpisë dhe pa një grup policësh, të cilët i thanë se ‘çuni është kapur me drogë’. Nënë e divorcuar e një djali 15-vjeçar, Valbona po përballej asokohe me orare të zgjatura në punë dhe me problemet e të birit me shkollën për shkak të numrit të lartë të mungesave.

Por ajo i tha BIRN se nuk e kishte kuptuar që problemet ishin shumë herë më të mëdha dhe se i biri ishte zhytur dyfish në botën e drogës; si përdorues dhe shitës i hashashit në Tiranë. “Kam mbetur e habitur, e shastisur. Unë për atë djalë jetoj”, kujton disa muaj më vonë Valbona – emri i ndryshuar i nënës së të miturit. “Frika ime ishin grindjet, por jo droga”, shtoi ajo. Kur Policia trokiti në derën e Valbonës, djali i saj ndodhej në komisariat, i sapoarrestuar me akuzën e prodhimit dhe shitjes së lëndëve narkotike në bashkëpunim. Ai u ndalua nga Policia në zonën e quajtur “Katrori” në Laprakë me 3 qese farmaceutike me hashash në xhep dhe 5 qese të tjera, të fshehura në një vazo lulesh në hyrjen e një pallati aty pranë. Gjatë intervistimit në Polici, i mituri pranoi se ishte përdorues dhe shitës i lëndëve narkotike. Ai rrëfeu gjithashtu se punonte për llogari të një anëtari të një grupi kriminal me rrogë fikse prej 10 mijë lekësh [82 eurosh] në muaj, por nuk pranoi asnjëherë që ta tregonte emrin e tij. Djali i Valbonës është vetëm një nga minorenët e shumtë që shfrytëzohen nga rrjetet e organizuara kriminale për të shitur drogë në lagjet e mbipopulluara të Tiranës, në këmbim të joshjes me një grusht parash. Sipas përfaqësuesve të institucioneve të drejtësisë, grupet kriminale po targetojnë gjithnjë e më shumë fëmijë të ngjashëm, duke shfrytëzuar rrethanat e tyre sociale, si dhe shmangien nga përgjegjësia penale për shkak të moshës së mitur. “Këta të mitur shfrytëzohen për shpërndarjen e drogës, por në sasira shumë të vogla, siç janë kanabisi dhe heroina, duke i shtyrë edhe t’i provojnë këto lloje drogash”, tha prokurorja Elina Kondi, hetuese prej vitesh në seksionin e të miturve në Tiranë. “Nëse ai rezulton përdorues, nuk mund të jetë subjekt i veprës penale”, shtoi ajo. Të dhënat e siguruara nga BIRN përmes dosjeve gjyqësore dhe intervistave me zyrtarë të agjencisë ligjzbatuese tregojnë se përdorimi në masë i kanabisit nga minorenët dhe adoleshentët në vitet e fundit është një kambanë alarmi dhe faktor kyç në nxitjen e tyre drejt rrugës së kriminalitetit. Rastet hetimore të analizuara sugjerojnë se grupet kriminale i përdorin të miturit për vjedhje në këmbim të cigareve të hashashit ose shfrytëzojnë varësinë dhe nevojën për para për t’i rekrutuar ata në rrjetet e tyre të shpërndarjes. Shqipëria është gjithashtu e papërgatitur për t’u përballur me sfidën e kriminalizimit të të miturve dhe sipas ekspertëve, ndërmerr hetime të cekëta në çështjet ku ata përfshihen. Në shumicën e rasteve, rrjetet e organizuara të drogës që nxisin dhe shfrytëzojnë përfshirjen e fëmijëve në krim nuk identifikohen dhe as ndëshkohen.

NJË TREND NË RRITJE Shqipëria është një prodhuese historike e kanabisit, si dhe vend tranzit për drogat e forta si heroina dhe kokaina. Vendi kritikohet gjithashtu për eksportim të krimit të organizuar në Europë, mes të cilëve edhe grupmoshat e reja. Me zgjerimin e ekonomisë së kanabisit, e cila e arriti kulmin në vitin 2016, një përqindje e konsiderueshme e popullatës u përfshi në krim përmes prodhimit dhe shitjes së lëndëve narkotike. Sipas të dhënave të siguruara nga Policia e Shtetit, në hallkat fundore të ekonomisë kriminale të kanabisit janë përfshirë edhe të miturit. Në skedarët e Policisë, numri i të miturve të arrestuar apo hetuar për veprën penale të prodhimit dhe shitjes së lëndëve narkotike në Shqipëri thuajse u dyfishua nga viti 2018 deri në korrik 2021. Policia arrestoi apo hetoi respektivisht nga 147 minorenë në vitet 2018 dhe 2019, ndërsa ekzaktësisht i njëjti numër u ndalua deri në korrik 2021. Në total, Policia e Shtetit arrestoi apo hetoi 332 minorenë për prodhim dhe shpërndarje droge në katër vitet e fundit. Rreth 60% e minorenëve të arrestuar apo hetuar për shpërndarje të lëndëve narkotike u identifikuan në Tiranë – tregu më i madh i konsumit të drogave të lehta dhe të rënda në Shqipëri. Policia e Shtetit i tha BIRN se kishte identifikuar 16 “zona të nxehta” të tregtisë së drogës në kryeqytet, mes të cilave dy gjimnaze dhe sheshin “Nënë Tereza” në bulevardin kryesor të Tiranës. Shqipëria promovon një drejtësi miqësore me të miturit dhe pak prej fëmijëve të arrestuar apo hetuar nga Policia përfundojnë me dënime nga gjykatat. Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimit të Provës, një institucion në varësi të Ministrisë së Drejtësisë që kontrollon dënimet alternative, i tha BIRN se kishte trajtuar 705 të mitur në konflikt me ligjin nga viti 2018 deri në korrik 2021, por vetëm 52 prej tyre ishin të dënuar për veprën penale të prodhimit dhe shitjes së lëndëve narkotike. Sipas ekspertëve që punojnë me të miturit në konflikt me ligjin në Shqipëri, shifrat zyrtare përfaqësojnë vetëm ‘majën e ajsbergut’. “Çdo muaj, rreth 70 minorenë përfundojnë në komisariatet e Tiranës si të dyshuar për vepra të ndryshme penale, duke filluar nga grindjet mes bashkëmoshatarëve e deri te përfshirja në rrjete kriminale më të zgjeruara si grabitjet apo shpërndarja e drogës”, tha Besmira Muçaj, psikologe pranë Drejtorisë së Policisë së Tiranës. Sipas Muçajt, të miturit intervistohen në prani të psikologes, një avokati dhe prindërve, por “ata nuk tregojnë se kush i përdor”. Të dhëna shqetësuese vijnë edhe nga Instituti i Policisë Shkencore, i mbingarkuar në dy vitet e fundit me ekspertime të cigareve të hashashit apo sasive të vogla të kokainës që u kapen të miturve dhe të rinjve në Tiranë. “Përditë, veçanërisht në dy vitet e fundit, nga Policia e Tiranës dorëzohen mesatarisht katër deri në pesë prova për ekspertim kimik që janë me peshë të papërfillshme, ku përfshihet edhe ambalazhimi”, tha një punonjës i Institutit në kushtet e anonimatit. Prokurorët e seksionit të të miturve dhe specialistët e Shërbimit të Provës konfirmojnë gjithashtu se fenomeni i konsumimit dhe shpërndarjes së drogës është një shqetësim konstant, që po prek adoleshentë dhe minorenë deri në moshën 12 vjeç. Për shkak se legjislacioni shqiptar e ka dekriminalizuar përdorimin e drogës, shumica e çështjeve nuk ndiqen apo pushohen pas konfirmimit të akt-ekspertizave. “Vetëm në dy vitet e fundit të miturit dalin haptazi të përfshirë në përdorimin e lëndës narkotike, kryesisht kanabis. Kemi pasur raste kur janë përdorues dhe shpërndarës dhe ata mbajnë doza të vogla që mos të zbulohen nga Policia dhe të vlerësohen si përdorues”, tha prokurorja e seksionit të të miturve, Elsa Kareçi. Sipas specialistes së Shërbimit të Provës Migena Koçollari, kanabisi nuk është droga e vetme ku përfshihen të miturit. “Vihet re një rritje e numrit të të miturve, jo vetëm në histori hashashi, por edhe heroine dhe kokaine”, tha ajo.

‘ATA GJEJNË MË TË DOBËTIT’ Të dhënat e siguruara nga BIRN përmes dokumenteve hetimore tregojnë se grupet e organizuara kriminale targetojnë të rinj ose të mitur nga familje të varfra ose me probleme sociale dhe i punësojnë ata si çirakë të tyre me pagesa fikse, mujore ose