Kriza politike në Francë: populistët kundrejt elitistëve?

Presidenti francez Makron i porsazgjedhur nuk mundi të ketë një maxhorancë të qartë prej 289 deputetësh në zgjedhjet e së dielës 19 qershor. Është larg, i mungojnë 44 deputetë.

Kjo situatë është e paprecedent që prej vitit 1958 në rendin kushtetues francez të quajtur edhe “Republika e pestë”, e cila bazohej në pushtetin dykrerësh midis Presidentit të zgjedhur nga populli çdo 7 vjet dhe Parlamentit me zgjedhje maxhoritare çdo 5 vjet.

Me ndryshimet kushtetuese të vitit 2000, ky ekuilibër ndryshoi duke shtuar peshën e Presidentit e pakësuar atë të Parlamentit. Parlamenti u kthye njëfarësoj në “noter” të vendimeve të Presidentit. Pakësimi i pushtetit të Parlamentit solli një krizë të përfaqësimit, sepse shumë rryma e sensibilitete nuk kishin më mundësi të shpreheshin e të ndikonin në Parlament. Kjo ishte një ndër arsyet e rritjes së konfliktualitetit dhe protestave të “jelekëverdhëve” në mandatin e parë të Presidentit Makron.

Ekstremi i djathtë, RN – Rassemblement National në rritje të vazhdueshme që prej viteve 1980, por i diabolizuar gjerësisht prej vitesh, në zgjedhjet e këtij viti përmbyll një cikël. Në turin e dytë të zgjedhjeve presidenciale gati një votues në dy, 41% votuan Marine Le Pen, ekstremin e djathtë. Me zgjedhjet parlamentare të kësaj të diele, RN kaloi nga 8 deputetë në 2017 në 89 deputetë.

Nëse u shtojmë 89 deputetëve të ekstremit të djathtë, 137 deputetët e NUPES, konsideruar si njëfarë ekstremi i majtë, një ndër vijat ndarëse të këtyre zgjedhjeve mund të lexohet si populistët kundrejt partive klasike elitiste: makronistë dhe e djathta tradicionale.

Lëvizje tektonike e rëndësishme, por e ngjashme me ç’ka ndodhur në vende të tjera në dekadën e fundit, nga Italia në Brazil, duke kaluar nga SHBA e Trump. Në këtë Parlament, shoqëria franceze është më e përfaqësuar në diversitetin e vet. Gjë që sjell përfaqësimin e më tepër sensibiliteteve e zërave në Parlament, ndoshta duke u dhënë mundësinë të peshojnë në politika e duke i larguar nga manifestimi konfliktual në rrugë. Kryeministri si drejtues i maxhorancës do të duhet të ndërtojë koalicione politike me Parlamentin për të qeverisur, qendra e gravitetit probabilisht do të zhvendoset nga Presidenca drejt Kryeministrisë.

Midis deputetëve të rinj ka dy zonja që punojnë si pastruese, disa shoferë etj.

Lëvizjet populiste të majta a të djathta qofshin, vetëshpallen si “anti establishment” dhe arrijnë të kenë një bazë të gjerë sepse çështja e rishpërndarjes së pasurisë mbetet qendrore në një botë ku pasuritë e një pjese të vogël janë gjithnjë e më të dukshme në sytë e çdokujt. Legjitimiteti i këtyre pasurive rivjen në vëmendje e rivendoset në pikëpyetje.

Nuk ka zgjidhje të thjeshtë për këtë çështje, e sigurisht nuk bëhet fjalë për t’u kthyer në ekonomi të kolektivizuara. E gjitha kjo në sfondin e krizës klimatike, e cila sjell konflikte të reja madhore nga shpërnguljet masive te kriza e urisë që kërcënon qindra miliona njerëz këtë vit.

Mendoj se politika franceze është në një moment ndryshimi të rëndësishëm me rrënjë të thella.