Kërkesa për të financuar operacionin për çlirimin e Shqipërisë Si refuzoi SHBA kërkesën e Zogut për të ndërhyrë tek Arabia Saudite

Dëshmitë e bazuara në dokumentet e Departamentit të Shtetit për Marrëdhëniet e Shteteve të Bashkuara me Shqipërinë në 1981

Me 20 mars 1981, pretendenti për Fronin Mbretëror, Leka Zogu, i shoqëruar nga ministri i Oborrit, Abedin Mulosmanaj, zhvilloi, në Ëashington, një takim me asistentin e Presidentit Regan për Cështjet e Sigurisë Kombëtare, Richard Allen dhe zyrtarë të tjerë të Këshillit të Sigurisë Kombëtare.

Qëllimi i takimit të kërkuar nga Leka Zogu ishte rishikimi i politikës së administratës së mëparshme, ( të Xhimi Kartër) dhe sigurimi i një mbështetje të SHBA për të ndërhyrë tek Arabia Saudite dhe vendet e tjera të Golfit të jepnin ndihmë financiare për operacionet e tij për të çliruar Shqipërinë. ( Sipas dokumentit të DASH, administarata Karter, jo vetëm që nuk kishte ndërhyrë, por kishte kërkuar nga Arabia Saudite dhe vendet e Golfit të mos u jepnin mbështetje operacioneve të Leka I dhe për pasojë ndihma e tyre ishte ndaluar).

SITUATA NË SHQIPËRI DHE SYNIMI PËR NDRYSHIMIN E REGJIMIT KOMUNIST

Kërkesës për të dhënë një panoramë të situatës aktuale dhe të pikëpamjeve të tij për regjimin në Shqipëri, Leka I iu përgjigj se pas ndarjes nga jeta të të atit, në 1961, ishte bërë udhëheqës i levizjes së shqiptarëve në mëgrim dhe, që në mesin e 1960, kishte filluar koorodinimin e përpjekjeve për çlirimin nga jashtë dhe brenda vendit. Theksoi si arritjen e tij kryesore krijimin e Këshillit Ushtarak për Integrimin e Shqiptarëve. Shqipërinë e cilësoi një

"jetim të botës komuniste" që prej prishjes së marrëdhënieve me BS dhe Kinën dhe regjimin e Enver Hoxhës si jo stabël e që mbijeton përmes vështirësive të shumta ekonomike. Sipas tij, situata është përkeqësuar më tej si pasojë e shëndetit të dobët të Hoxhës dhe ka precipituar në një betejë për trashëgimtarin e pushtetit.

Në këtë situatë, ai ndjente se ishte momenti më i volitshëm dhe mund të përmbyste regjimin e Hoxhës në një kohë minimale dhe me pasoja të vogla ndërkombëtare. Për të bërë këtë, atij i duhej një mbështetje morale dhe një sinjal i qartë nga SHBA për Arabinë Saudite dhe vendet e tjera të Golfit, që ata të mbështetnin fianciarisht operacionet e tyre. Leka I theksoi se administrata e mëparshme kishte kërkuar nga Arabia Saudite dhe vendet e tjera të Golfit të mos i jepnin mbështetje operacioneve të tij dhe kërkoi që SHBA të rishikojnë këtë politikë me administarrën e re. Siguroi se e kishte nën kontroll situatën, se kishte aftësitë për të vepruar, si dhe një bazë ushtarake konkerete. Po ashtu, theksoi se rrjeti i tij ishte operativ prej vitësh dhe se kanë hartur 8 plane alteranative, përmes të cilëve parashikonin të ngjizin një revolucion të brendshëm në Shqiperi gjatë 1 ose 2 viteve të ardhshme. Për të realizuar këtë, do të shkonte në Egjypt, sepse atje, sipas tij, është më afër Shqipërisë dhe nga atje do të shihen skenarët e më të mirë për të filluar operacionet.

Kërkesës së zyrtarëve amerikanë nëse ka marrë ndihma financiare nga Afrika e Jugut ( ku jetonte) dhe sa ndihmë do i duhej për të realizuar planet e tij, Leka Zogu u përgjigj se nuk kishte marrë ndihmë financare nga Afrika e Jugut dhe, meqë Shqipëria ka një popullsi prej 75% muslimane, ndihma financiare u është dhënë vetëm nga Arabia Saudite dhe vendet e tjera të Golfit. Ai shtoi se, për të përmbushur me sukses operacionin, i nevojiten 20 milionë dollarë si dhe 5 milionë të tjera si rezervë.

I pyetur nga zyratët amerikanë edhe për shkallën e tij të njohjes në Shqipëri, numrin e mbështetësve, formën e regjimit të ardhshëm dhe impaktin që mund të këtë ndryshimi i regjimit në Jugosllavi dhe Evropën Lindore, Leka I u përgjigj se nuk mund të jepte numrin e saktë të mbështetësve për arsye sigurie, forma e regjimit, republikë apo monarki dhe qeverisja e ardhshme do të vendosej nga populli shqiptar përmes referendumit. Përgjigjen për shkallën e njohjes së tij në vend ia la Mulosmanajt, i cili u shpreh i bindur se Leka ishte mjaft i njohur dhe i respektuar nga shqiptarët.

Leka I u shpreh se dëshironte të zbuste frikën e aleatëve për një destabilizim të mundshëm në Jugosllavi apo ardhjen e rusve në rajon me çlirimin e Shqipërisë, sepse Shqipëria është e izoluar gjeografikisht dhe ideologjikisht dhe se mundësia e një ndërhyrje jugollave ishte e pamundur si pasojë e problemeve të saj të brendshme. Leka ishte i bindur se shqiptarët në Kosovë, edhe pse duan të bashkohen me tokën e tyre amë, nuk do të shpërthejnë në ndonjë revoltë.

Argumentet e Këshillit të Sigurisë Kombëtare për refuzimin e kërkesës së Leka Zogut

Me 10 prill 1981, Këshilli i Sigurisë Kombëtare përgatiti një memorandum për kërkesën e Leka Zogut gjatë takimit të 20 marsit. Përfaqësuesi i Këshillit, Ëilliam Stearman, pasi u konsultua më parë me një ekspert të CIA- s për Shqipërinë dhe bëri kërkimeve plotësuese, parashtroi se asnjë vend tjetër evropian nuk ka qënë më i shtypur sa Shqipëria prej komunizmit dhe meriton të çlirohet si fortesa e fundit stalinsite. Nga ana humane duhet të bëjmë gjithshka dhe çdo gjë për të rikthyer lirinë në këtë vend të vogël e tragjik, por janë disa faktorë që na shpien në konkluzion negativ për t'u investuar për kërkesën e Leka I, i cili ështe një avokat simpatik dhe i vendosur i kauzës së tij, megjithëse në izolim dhe ato janë:

- Shqipëria është vendi më i vendosur anti- sovjetik në Evropë. Interesi ynë strategjik është që ky vend të mbetet në këtë qendrim e të jetë pikë kyqe në Adriatik. Edhe pse udhëheqja e Tiranës është anti- amerikane e vendosur dhe anti- kapitaliste në përgjithësi, duket e vështirë që shqiptarët do të kundërshtojnë hyrjen e frocave të NATO- s në Adriatik, në rast të një kërcënimi të mundshëm apo armiqësish kërcënuese dhe kanë mundësi të vogla ( vetëm 2 nëndetëse sovjetike, që i mbajtën pas prishjet me sovjetikët në 1960).

- Nëse përpjekjet e Leka I do të dështojnë dhe mendoj se mundet, përpjekjet tona të vogla për të afruar Shqipërinë me Perendimin do të bëhen edhe më të vogla dhe askush nuk do të fitojë nga kjo.

- Nuk besoj se një përpjekje serioze për të çliruar Shqipërinë nuk do të këtë impakt në rebelimin e shqiptarëve nën sundimin e Beogradit. Me gjithë pretendimet e kundërta të Lekës, askush nuk mund të ndajë një ndërhyrje në Shqipëri nga reperkusionet e mundshme në Jugollavi e ndodhta edhe në Bullgari. Beogradi ka probleme serioze me shqiptarët e Provincës së Kosovës. Nëse Jugollavia do të ishte në gadishullin Iberik, do e promovoja me entuziazëm një kryengritje apo destabilizim në këtë vend, por duke parë pozitën delikate gjeografike të Jugosllavisë, ka mundësi të destabilitetit atje dhe nëse ajo do të copëtohet, duhet të mendojmë se kush do i mbledhë pjesët e saj.

- Edhe pse SHBA nuk do të mbështesë drejtëpërdrejtë projektin e Lekës, kemi pak besim se roli i saj indirekt do të mbahet sekret.

- Duhet të mbajmë parasysh se si mund të ndikojë ndërhyrja jonë në marrëdhëniet me sauditet. Nëse u kërkojmë atyre të mbështesin Lekën, do u detyrohemi politikisht. Nëse do i hyjmë rrugës së tërthortë, do të doja që fondet e tyre të përdoreshin më parë për UNITA- n apo për ndonjë kauzë tjetër.

- E fundit, nuk mendoj se plani i Lekës ka mundësi suksesi pasi, përveç terrenit malor që favorizon aktivitetin e gurrrilave, ata kanë të bëjnë me sigurinë më të rreptë në Evropë, ndoshta edhe në botë. Levizjet e gurrilave nuk mund të arrijnë qellimin ndaj një ushtrie të vendosur e të bashkuar. Leka mendon se mund të bëjë që ushtria të dezërtojë, por sheh vetëm endrra.

Sipas përshkrimit të dokumentit të DASH, Leka dukej i dorëzuar nga përgjigja, të cilën ndoshta dhe e priste, ( pasi ishte kundërshtuar edhe nga administrata e mëprashme) dhe kërkoi nëse mund të kontaktone me zyrtarët e niveleve të tjera në ardhmen. Përgjigjja ishte se mund të kontaktonte, por vetem me bashkëbiseduesin, ( sipas Stearman, kjo bëhej për të kursyer nivelet e tjera nga thirrjet e shumta që mund të vinin nga Madhëria e Tij).

Leka Zogu