Rrëfen inxhinier Skënder Xhafa, ish- konstruktori i industrisë ushtarake Sekretet e "Projekt 84", operacioni për prodhimin e automatikut të Xhevdet Mustafës
Historia e panjohur e futjes në linjën "Made in Albania" e prodhimit të armëve perëndimore dhe "kallashit" të Mustafës
Skëder Xhafa, njëri nga inxhinierët më të njohur të industrisë ushtarake, ka qënë ndër protagonistët e projekteve për prodhimin e armëve të Perëndimit në kohën e regjimit komunist.
I porsakthyer nga Italia ku shkon shpesh për të vizituar djalin që jeton aty, në përgjigje të interesimit tonë për të hedhur dritë mbi këto proçese të panjohura e të mbajtura secret në atë kohë, preferon të fokusohet kryesisht te projekti për prodhimin e automatikut të Xhevdet Musafës, kreut të bandës që zbarkoi në vjeshtën e vitin ' 82, që ka qënë dhe një nga projektet më të vështira. Arma e prodhimit amerikan e "faluar" nga banda terroriste, vlerësohej nga autoritetet e kohës një rast i mirë e mundësi reale për të nisur nga prodhimi i armëve perëndimore. Më shumë se novacion i rastit, futja në linjën "Made in Albania" e prodhimit të armëve të mbërritura nga matanë Atlantikut, shfaqej si një sfidë e rëndësishme politike. Si e tillë vlerësohej mbi të gjitha nga krerët e kupolës së shtetit, të cilët prej kësaj mendonin për t'i hedhur në eksport këto prodhime. Pak a shumë ky ishte sfondi në të cilin nisi nga puna projekti për prodhimin e automatikut të kapobandës Xhevdet Mustafa, i cili vlerësohej nga specialistët e kohës si armë shumë e sofistikuar. Në përmbushjen e këtij projekti, njëherazi me angazhimin e uzinave dhe kombinateve ushtarake, morën pjesë rreth 1000 inxhinierë e specialistë nga më të mirët e sistemit të industrisë mekanike të vendit. U deshën dy vjet punë e përpjekje që arsenali shqiptar i armatimeve të koleksiononte të parin automatik perëndimor, kampionin e të cilit e solli një shqiptar, por jo me këtë destinacion. Në rrëfimin për gazetën "Panorama", Skënder Xhafa sjellë një retrospektivë të plotë të përpjekjeve intensive për prodhimin e automatikut "P- 84", i njohur si "kallashi i Xhevdet Mustafës". Ishdrejtori i Uzinës së Artilerisë dhe një nga konstruktorët e automatikut model "Mustafa", zbulon disa nga enigmat e kësaj historie dhe shfaq rezervat e tij për mënyrën e trafikut që nisi të bëhej në atë kohë, por edhe më vonë me armët e prodhuara në vend. Në tërë rrëfimin inxhinieri Xhafa nuk e fsheh krenarinë për mjeshtërinë e lartë të kolegëve, të cilët në kushte teje të vështira kanë mundur të realizojnë produkte të rralla, me të cilat në të tjera vende do të ishin laureuar disa herë e do të siguronin një të ardhme të mrekullueshme për jetën e tyre...
Zoti Skënder, njiheni si inxhinier në sistemin e industrisë ushtarake dhe kryesisht asaj të prodhimit të
armëve. Në vitet e fundit të regjimit komunist, kjo industri ka implementuar në kushte të fshehta "Projekti 84" që përflitej se destinohej për prodhimin e armëve të markave Perëndimore. Çfarë mund të tregoni pas kaq vitesh për këtë histori misterioze?
Një histori e vjetër, e harruar tashmë kur jetojmë në kushte të tjera.
"Projekt 84" ishte një nga nismat e rëndësishme që inicioi udhëheqja e lartë për t'u zbatuar në sistemin e industrisë ushtarake diku në mesin e viteve ' 80. Nëpërmjet tij synohej prodhimi i një automatiku të ri të tipit perëndimor. Deri atëherë uzinat e kombinatet tona kishin prodhuar vetëm armë të tipave lindorë. Sfida këtë radhë kishte të bënte me prodhimin e një arme tjetër. Ishte periudha kur krerët politikë promovonin moton "Shqipëria, as Lindje dhe as Perëndim". Asaj do t'i përgjigjej edhe strategjia e industrisë ushtarake. "Projekt 84" ishte një nga sfidat e saj. Ishte koha kur kishim kopjuar gati tërë arsenalin e armëve të vendeve të Traktatit të Varshavës dhe synonim të provonim produktet e vendeve të NATO- s. Dhe diçka bëmë…
Çfarë kishte për objektiv "Projekt 84"?
Objektivi i tij ishte prodhimi i automatiku P- 84. Një armë perëndimore me precizon të lartë dhe e manovrueshme për luftime të afërta. Për të mbërritur deri te ky produkt, u deshën gati dy vjet punë. Ishin me qindra inxhinierë, specialistë, konstruktorë e mjeshtër prodhimi, që vunë emrin e tyre në patentën e këtij produkti. Madje, jo vetëm nga sistemi i industrisë ushtarake, por nga tërë korpusi i ekspertëve të industrisë mekanike...
Si u realizua në atë kohë ky produkt nga konstruktorët e mjeshtrit e sistemit të uzinave ushtarake?
Besoj se është pa interes procedura teknike që u ndoq deri te realizimi i automatikut "P 84". Procesi teknologjik ishte shumë kompleks dhe u materializua në dhjetëra ndërmarrje. Vetëm numri i inxhinierëve që u morën me konstruktimin e armës dhe linjave të prodhimit të saj arrinte aty te 250 vetë. Shumë të tjerë, mjeshtër prodhimi e konstruktorë, punuan për muaj me radhë për të mbërritur deri te produkti që i kishim premtuar partisë dhe udhëheqjes politike.
Në atë kohë, nga njerëz afër uzinave ushtarake qarkullonin zëra se automatiku "P- 84" ishte një kopjim i armës së Xhevdet Mustafës?
Duhet theksuar se asokohe çdo gjë bëhej në kushtet e një sekreti të jashtëzakonshëm. Gjithsesi, nga gjithë ajo mori njerëzish e specialistësh që punuan për muaj me radhë, dikush e nxori sekretin. E vërteta është se "P- 84" është një riprodhim i automatikut që iu kap Xhevdet Mustafës gjatë asgjësimit të bandës në vjeshtën e ' 82. Udhëheqja e lartë e vlerësoi këtë një rast të mirë për t'i shtuar koleksionit të armëve "Made in Albania" edhe këtë armë të prodhimit perëndimor. Pikërisht këtu nisi edhe zanafilla e "Projektit 84". Sfida u shfaq e vështirë qysh në fillim...
Diçka më konkrete për procesin e modifikimit të automatikut të Xhevdet Mustafës...
Duhet sqaruar se nuk bëhej fjalë për modifikim por për prodhim. Ishte një urdhër politik mbi bazën e të cilit u ndërtua tërë projekti. Pas asgjësimit të bandës së Xhevdet Mustafës në fillimin e viteve ' 80, vetë kreu i shtetit rekomandoi prodhimin e armës së tij. Mjaftoi kaq për t'u ndezur tërë motorët e sistemit të industrisë ushtarake. Specialistët më të mirë të saj, fillimisht morën