FISHEKËT USA, PRODHIM I POLIÇANIT
Fishekët 7.9 mm të modelit USA, të cilët i përdorte automatiku i Xhevdet Mustafës, u futën në linjë në repartet e kombinatit të Poliçanit aty nga viti 1984 dhe në harkun e dy vjetëve, thotë Skënder Xhafa, u prodhuan rreth pesë milionë të tillë të parametrave normalë me të gjitha cilësitë balistike. I vetmi ndryshim nga fishekët origjinalë që iu kapën Xhevdet Mustafës, shton ai, ishte numri i matrikullit 511/ 1 që u vendos në fund të çdo gëzhoje. kopjen që ishte në muzeun e Ministrisë së Brendshme. Prej aty filluan grupet e punës. Gjithçka drejtohej nga Instituti nr. 6, i destinuar për teknologjinë ushtarake. Mandej modeli u përthye në dhjetëra projekte...
Nga projektet te puna për prodhimin e automatikut "P- 84"...
Automatiku i Xhevdet Mustafës ishte një prodhim artizanal. Ky ishte konkluzioni i parë që bënë specialistët pas analizave shkencore të modelit. Prodhimi në linjë teknologjike, në këtë rast, bëhej shumë i vështirë, madje duhet thënë gati i pamundur. Të paktën për kapacitetet që ne posedonim në atë kohë. Debatet e mëtejshme na çuan në nevojën e thirrjes së specialistëve të huaj. Prania e tyre ishte e domosdoshme. Me informacionet që kishim përzgjodhëm tre specialistë italianë, nga më të mirët e fushës së prodhimit të armëve në rrugë artizanale. Dhe nuk u zhgënjyem...
Ju po thoni se kopjen e parë të automatikut "P- 84" e bënë specialistët italianë, po mjeshtrit shqiptarë çfarë procesi realizuan në këtë projekt?
Specialistët italianë u thirrën në ndihmë. Për ta u krijua një repart special në zonën e Bradasheshit. Ishte kjo një strukturë sekrete e uzinës së Çekinit në rrethin e Gramshit. Ata për muaj me radhë bënë me dhjetëra eksperimentime, të gjitha në rrugë artizanale për të prodhuar pjesët e këtij lloj automatiku. Çfarë u kërkua prej tyre, më në fund u realizua. Madje nuk u prodhua një, por pesë automatikë tip P- 84. Gjithsesi, kjo ishte vetëm një pjesë e punës. E para, se automatiku që mundën të riprodhojnë ata, kishte jo pak defekte e pasaktësi. Tjera kishte të bënte me faktin se nuk kërkohej të prodhonim thjesht një automatik që të ngjasojë me atë të Xhevdet Mustafës, por synonim krijimin e teknologjisë për ta prodhuar në seri "P- 84". Në fund të fundit, ky ishte edhe objektivi i "Projektit 84"...
Çfarë treguan eksperimetimet e para?
Në qoftë se në Bradashesh u bë eksperimentimi me pesë automatikët e parë, implementimi i linjës teknologjike u shtri në dhjetëra ndërmarrje të ushtrisë dhe të tjera të sistemit të industrisë mekanike të ekonomisë. Gjithçka në këtë sipërmarrje drejtohej nga grupi i inxhinierëve të caktuar për këtë projekt në institutin numër 6, që kryesohej nga inxhinieri i talentuar Ilir Andoni.
Grupet që operonin në ndërmarrjet e ndryshme, kishin detyrime specifike. Çdonjëra prej tyre kishte për detyrë prodhimin e pjesëve të veçanta të kësaj arme. Finalen e këtij projekti duhej ta përmbyllte Uzina e Artilerisë, e cila kishte për detyrim të bënte montimin dhe kolaudimin e armës.
Ju thoni se për prodhimin e automatikut të Xhevdet Mustafës kanë punuar dhjetëra ndërmarrje në të njëjtën kohë...
E vërteta është se ka qenë një sipërmarrje e jashtëzakonshme, në të cilën janë angazhuar shumë nga kombinatet dhe uzinat mekanike të vendit, sipas profilit