Në ditëlindjen e shkrimtarit

Caqet e njeriut dhe shkrimtarit Ismail Kadare, ngadhënjyesit të epokave dhe mendësive

Më 28 janar të vitit 1936 u lind në Gjirokastër, Ismail Kadare. Ai është një nga personalitetet më të rëndësishme të identitetit tonë kombëtar, figura më përfaqësuese e integritetit tonë europian. Edhe pse ndaj tij nuk kanë reshtur një armatë e tërë baltëhedhësish, sërish ai ofron veprën si provë e pafajësisë, si dëshmi e një nevoje për kthjellim. Ky korife vazhdon të mbetet qëndrestar nën një mal a k u z a s h d h e s h a r j e s h n g a m ë t ë flliqtat, çlirimesh të mbartura zehri dhe helmi që ndërsehen mbi t ë pareshtur. Ai edhe sot pas 86 viteve mban mbi supe peshën e moshës dhe përballjes me ata që shamatojnë e ç u ç u r i s i n , k ë r c ë l l i j n ë d h ë m b ë t e zgurdullojnë sytë, ngjyejnë gjuhën në zehër dhe ndërsejnë një lukuni hienash. Më gurin e rëndë të inateve, që i marrin me vete kudo ku shkojnë, ata mprehin thonjtë e rreken të çjerrin taftin shndritës të famës, që e fillëron si një breror mbi krye atë. Duket se hera- herës, ai, Ismail Kadare nuk i dëgjon, por piskama e tyre është frymë, është gjendje, është ajër që i vihet nga pas duke ia përshkuar me trazim gjithkund udhën që ai heq. Një luftë e “viktimave” të komunizmit apo një makth ziliqarësh e z u l l u m q a r ë s h , e n d e n u k d i h e t s e çfarë e përbën në të vërtetë këtë masë tumorale, që i është ngjitur shtatore s s ë g j a l l ë t ë k ë t i j s h q i p t a r i d a l - z o t ë s . A s n j ë p ë r f a q ë s u e s i b o t ë s shpirtërore shqiptare nuk është sulmuar më shumë se ai. As vetë e keqja nuk ka gjetur zelltarë më të përkushtuar. Të gjithë, të gjithë ata që kanë zgjedhur të mos e adhurojnë, e urrejnë për vdekje. Aq mllef dhe inat, aq helm dhe neveri, sa ç’është ndërsyer ndaj tij, nuk mund të ishte privilegj i asnjë demoni. Me ose pa arsye, mes tyre ka gjithnjë një ndasi vrastare, një hendek të thellë që përpin gjithçk a . Ç ’ n u k k a n ë t h ë n ë p ë r t ë d h e gjithë ky gojim ligan ka përzier të vërtetat që e bëjnë atë më faj, me gënjeshtrat dhe xhelozitë, me trillimet dhe legjendat urbane, me keqkuptimet dhe keqinterpretimet, aq sa edhe sot do ta ketë të pamundur dikush të ndaj tek ai mëkatarin me të devotshmin, grurin nga egjra. E donin të vdekur, sepse vetëm ashtu ai mund të lante gjynahet, ligësitë që e lidhin me Kadarenë, njeri dhe Kadarenë shkrimtar, me Kadarenë, të përkëdhelurin e diktatorit me Kadarenë, Kadarenë si përfaqësues i Realizmit Socialist dhe Kadarenë si pena më përfaqësuese të letrave shqipe në botën e madhe. Ai nuk ka p r e t e n d u a r a s n j ë h e r ë s h e n j t o r i n , por vepra e tij e ka shenjtëruar shq i p t a r i n ë d h e h i s t o r i n ë t o n ë n ë gjithë doktrinat e mendimit letrat. Gabimet dhe fajet që e penalizojnë nuk mund ta dlirin për ta bërë atë t ë p ë r k o r ë , p o r d o t ë i s h t e a s g j ë - suese dhe mjerane, nëse zgjedhim l i n ç i m i n d h e a n a t e m i m i n e t i j s i heretik, pa mbajtur më parë atë çfarë i përket vlerave në të. Ismail Kadare nuk është i pari e as fundit njeri, me të mirat dhe të këqijat rrethanore, që ka ardhur në historinë e l etërsisë b o t ë r o r e , p ë r t ë q e n ë e d h e n j e r i , edhe shkrimtar, për të qenë ana e ndritshme dhe e errët e një identitet i . G j i t h a s h t u e d h e k r i t i k ë t , s u l - muesit, refuzuesit, kundërshtuesit, u r r y e s i t , n e m t a r ë t , p u r i t a n ë t , ndoshta duke i parë gjërat më qartë, duke u përpjekur për të ndërtuar një marrëdhënie më të moderuar të mospranimit të Ismail Kadaresë njeri dhe Ismail Kadaresë shkrimtar, do ta kishin të mundur të çliroheshin nga ky makth, t’i shpëtonin përndj ekjes së amokut. Ndoshta do të isht e m ë n ë i n t e r e s t ë v e t v e t e s t ë shikonim anën e ndritshëm të këtij personazhi, atë kahje prej së cilës të marrim çfarë na intereson, çfarë është e jona, e pse jo dhe të drejtën e mburrjes nacionale, sepse j o për “fajin” tonë, tre janë emrat që na lid h i n m e n j o h j e n s i s h q i p t a r ë n ë botë, Skënderbeu, Nënë Tereza dhe Ismail Kadare. Ndoshta nuk është kryekëput faji i tij nëse prirja jonë e b r e n d s h m e ë s h t ë n ë q ë m t i m i n e anës së errët të gjërave dhe ushqyerja prej tyre. Asnjëri prej nesh nuk ka pikuar nga qielli, as Ismail Kadare njeri nuk e pretendon diçka të tillë, edhe pse Ismail Kadaresë shkrimtar i rrethvjen një brerore fame, q ë r r e k e t t a mis t i f i k o j ë a t ë . ( I përgjërohem lexuesve, ta përcjellin tekstin kthjellët, të çliruar nga paranoja e urrejtjes).

Do të ishte më në interes të vetvetes të shikonim anën e ndritshëm të këtij personazhi, atë kahje prej së cilës të marrim çfarë na intereson, çfarë është e jona, e pse jo dhe të drejtën e mburrjes nacionale, sepse jo për “fajin” tonë, tre janë emrat që na lidhin me njohjen si shqiptarë në botë, Skënderbeu, Nënë Tereza dhe Ismail Kadare. Ndoshta nuk është kryekëput faji i tij nëse prirja jonë e brendshme është në qëmtimin e anës së errët të gjërave dhe ushqyerja prej tyre. Asnjëri prej nesh nuk ka pikuar nga qielli, as Ismail Kadare njeri nuk e pretendon diçka të tillë, edhe pse Ismail Kadaresë shkrimtar i rrethvjen një brerore fame, që rreket ta mistifikojë atë. ( I përgjërohem lexuesve, ta përcjellin tekstin kthjellët, të çliruar nga paranoja e urrejtjes).