Enigma e panjohur e vdekjes së Fishtës dhe heshtja e kishës
Të gjithë priftërinjtë e Arqipeshkëvnisë së Shkodrës kanë qenë të terrorizuar, sepse ajo që kishte ndodhur kishte qarkulluar nën zë
Kishën e Murgeshave ose siç quhet sot në Kishën e Motrave Stigmatine pak pas mesnatës ndërmjet 30 dhe 31 dhjetorit 1940.
Tashmë, në bazë edhe të burimeve të tjera plotësuese për të cilat kam pasur mëse mjaftueshëm kohë një skuadrion civilësh prej rreth 10 vetësh i SIM- it kishte mbërritur me avion në Tiranë enkas për të kryer këtë operacion të arsyes shtetërore në Shkodër. Makina me dy oficerë të SIM pasi ka përshkuar "Rrugën e Gjuhadolit" ka hyrë ne rrugicën qorre të Kishës së Motrave Stigmatine dhe është ndalur duke bllokuar hyrjen e cdo kalimtari të vonuar në atë orë të vonë. Civilët të parët dhe në vijim shefat e tyre me spaleta të SIM- it, dy oficerët kanë hyrë brenda në Kishën e Motrave Stigmatine dhe kanë terrorizuar murgeshat e kësaj kishe. Me ndihmën e skuadrionit të civilëve të mbërritur më parë në këtë kishë më bazë të planit të këtij operacioni sekret duke u thënë atyre: "Këto që do të shihni e dëgjoni këtë natë do t'ia tregoni vetëm varrit. Përndryshe ju dhe të gjithë pjestarët e familjeve tuaja do t'ju shuajmë deri në brezin e tretë si ndëshkim".
Ata e kanë marrë dhe transportuar trupin pa jetë të Gjergj Fishtës me avionin me të cilin erdhën drejt Romës nga edhe ku edhe e kanë zhdukur atje pa lënë gjurmë.
Për pasojë, në ceremoninë e varrimit arkivoli i Atë Gjergj Fishtës ka qenë bosh. Për të kompensuar peshën trupore mund të kenë vendosur brenda ndonjë buratino apo objekt. Pra, po luhej edhe vijimi i zbatimit të urdhërit të SIM, që varrimi duhej të kryhej sikur të mos kishte ndodhur asgjë në sy e faqe të qytetarëve shkodranë. Të gjithë priftërinjtë e Arqipeshkëvnisë së Shkodrës kanë qenë të terrorizuar sepse ajo që kishte ndodhur kishte qarkulluar nën zë. Për pasojë, në orët e para të mëngjesit të datës 31 dhjetor 1940 askush nga drejtuesit e Arqipeshkëvnisë së Shkodrës nuk ka guxuar që të mbajë fjalën e lamtumirës së Atë Gjergj Fishtës. Në këto rrethana të papara fjalimi i lamtumirës së Fishtës i është kaluar me diplomaci Myftisë së Shkodrës. Nuk dihet e nuk është detyra ime që ta di nëse Myftiu i Shkodrës u vu në dijeni nga Arqipeshkvnia për atë që kishte ndodhur me trupin e Fishtës n kishn e murgeshave. Porse sht fakt q fjalimin e mbajti Myftiu i Shkodrës e jo një përfaqësues i Arqipeshvnis, të cilit i takonte në fakt. Sepse me këtë logjikë i bie që të mbahet fjala e lamtumirsë për nj person nga një kushëri i tretë, kur në fakt do të duhej nga një pjestar i familjes. Ndërkohë, masa e paparë e njerëzve të pranishëm në këtë varrim madhështor flet mëse qartë se ai gëzonte një influencë dhe respekt të padiskutueshëm në popull, i cili nga ana e tij nuk dinte asgjë çka kishte ndodhur ashtu si e gjithë Shkodra.
PROF. MIKEL PRENNUSHI: "FISHTA NUK I DONTE ITALIANET"
Me apartamentin e profesorit të njohur të historisë, Mikel Prennushi, ( 1929- 2009) më ndan vetëm një mur në pallatin nr. 29 të lagjes "Manush Alimani" apo Xhabijej, i cili në vitet ' 70-' 80 konsiderohej nga banorët e kësaj lagjeje si "pallati i aristokratëve" meqë aty banonin funksionarë, intelektualë dhe sportistë të njohur të kohës si Eljaz Lloja, Elez Lagreta, Rustem Gjata, dr. Agetina Prennushi, bashkëshortja e prof. Mikelit, mjeke e njohur gjinekologe, prof. Manoli, Sabah Bizi, Medin Zhega etj.
Në fillim të vitit 1995, prof. Mikel Prennushi u emërua drejtori i Bibliotekës "Marin Barleti" të Shkodrës. Në bazë të një thënieje që vetë Mikeli ( ne thirreshim në emër - shënim) na e tregonte shpesh, menjëherë pak ditë pas emërimit, profesor i Gjuhësisë pranë Universitetit të Shkodrës Mina Gero i kishte thënë: "Urime Mikel! Ky është emërimi i vetëm i duhur që Partia Demokratike e Shkodrës ka bërë në këtë qytet tash 3 vjet që është në pushtet. Dhe më beso se nuk ta them një fjalë për një tjetër".
Prof. Mikel Prennushi është nipi i Atë Vincens Prennushit, i cili siç dihet vdiq në tortura pas arrestimit të tij nga regjimi komunist në vitin 1949. Kur binte fjala për Fishtën Mikeli më thoshte se ai nuk i donte italianët si pushtues, por edhe në përgjithësi priftërinjtë franceskanë nuk i donin italianët e ardhur si pushtues. Gjithsesi nuk është se këtë temë e hapte shpesh porse unë kam qenë prezent kur është folur për të.
JA PERSE HESHT KISHA KATOLIKE SHQIPTARE
Duke iu rikthyer kësaj ngjarjeje të panjohur, vetvetiu lindin disa pyetje.
Përse hesht kisha katolike shqiptare për këtë vrasje të pabesë?! Që nga hapja e vendit në vitin 1991 e deri më sot askush nuk ka folur apo shkruar për këtë krim përvec bisedave në kafene edhe ato me gjysmë zëri në Shkodër të atyre pak të moshuarve që kishin dijeni për këtë histori. Kjo për faktin e thjeshtë se me ardhjen e demokracisë e deri ne fillim të viteve 2000 kanë qenë gjallë dhe të fortë sa të duash priftërinj dhe murgesha të cilët që prej vitit 1940 kur edhe ndodhi ky krim ishin të rinj. Pra, një ngjarje e tillë në raport me një personalitet të njohur si Fishta nuk mund të bëhej në fshehtësi dhe pa e marrë vesh njeri. E në këtë pikë përgjegjësit kryesorë të moszbulimit me ose pa dashje të këtij krimi makabër e kanë studiuesit shkodranë të jetës së Fishtës. Frano sidoqoftë vjen nga Lezha dhe në komunikimet që ka pasur me priftat franceskanë të kohës unë mendoj se ai nuk mund të kishte konfidencën dhe afinitetin që kanë pasur studiuesit shkodranë. Sepse vërtet Fishta lindi në një zonë të Lezhës, por ama që nga mosha kur mësohet ABC- ja e deri në fund të jetës së tij aktivitetin e kishte në Shkodër
Duke iu rikthyer pyetjes që kam shtruar për këtë paragraf përgjigjen po ia jap vetë, shkurt, qartë dhe sa më saktë që të jetë e mundur:
Gjergj Fishta sic dihet ka qenë prift franceskan. Franceskanët nuk i ka pyetur dhe nuk i pyet njeri në shtetin e centralizuar të Vatikanit. Përkundrazi ata që bëjnë ligjin në Vatikan janë jezuitët. Duke u rikthyer thellë në histori pa shfletuar asnjë faqe por thjesht nga kultura e përgjithshme që buron nga serioziteti i shkollës shqiptare deri në vitin 1991 kur edhe mora maturën po shpjegoj.
Jezuitët janë ata që dogjën bibliotekën e Aleksandrisë në Egjiptin e lashtë, shtet në të cilin ashtu si edhe në Persi ( Irani i sotëm- AL) qytetërimi ka hyrë me mijëra vjet para se të vinte në Europën mesjetare. Në kohën kur Egjipti apo Persi bëhej qytetërimi europianët nuk dihet nëse ekzistonin dhe nëse ekzistonin ata ishin ende në majë të pemëve dhe nëpër shpella.
Janë ata që bënë kryqëzatat e fënijëve, janë ata që krijuan inkuizicionin kryesisht në Spanjë dhe janë po ata që dogjën të gjallë Xhordano Brunon.
Përfundimisht për kishën katolike shqiptare "Fishta nuk është yni, por juaji" pra i Shqipërisë. Pra, Fishta ishte aq patriot saqë para çështjes kombëtare nuk llogariste as Vatikanin, se Italinë fashiste të kohës jo e jo.
Fishta me patriotizmin e tij shkonte përtej qëndrimeve pro italiane psh kur i ndaluan për disa kohë botimin e revistës "Hylli i dritës". Por ky i fundit kur ishte puna për cështjen shqiptare ishte në radhë të parë patriot edhe në raport me qëndrimiun e shtetit të Vatikanit. Eshtë i ditur fakti se kur u nis në Konferencën e Paqes në Paris në vitin 1919, Fishta kishte lënë një takim me Papën në Vatikan. Në bazë të plotësimit që m'i bëri këtij fakti historik prof. Ksenofon Krisafi pas publikimit të shkrimit tim të parë në datën 15 janar 2024: "Fishta vetë në një intervistë të viteve ' 30 ka thënë se u nis në Romë bashkë me dy anëtarë të tjerë të delegacionit shqiptar. Thotë se e takoi Papën, por la të kuptohet se kishte mbetur i zhgënjyer prej tij".
Gjë e cila të çon në arsyetimin se Vatikani nuk ishte në një linjë me Fishtën për cështjen shqiptare. Aq e vërtetë është kjo saqë edhe sot e kësaj dite Vatikani nuk e njeh shtetin e Kosovës. Me fjalë të tjera kemi një kontinuitet që prej mëse një shekulli të këtij qëndrimi të shtetit të Vatikanit në raport me cështjen shqiptare. Gjërat duhen thënë ashtu sic kanë qenë dhe akoma më shumë ashtu siç janë. Mjaft më me inferiororitet ndaj të huajve.
Sepse jemi mësuar historikisht si popull me mentalitetin që të mërmërisim nëpër dhëmbë të vërtetat dhe të jemi inferiorë dhe frikacakë karshi të huajve, por edhe në raport me skandalet që ndodhin në përgjithësi në këtë vend. Por, në kushtet kur Benito Musolini u var për këmbësh me gjithë të dashurën nga vetë italianët ashtu si edhe fashizmi dhe nazizmi u dënuan dhe u penalizuan në Gjyqin e Nyrenbergut dhe në tërë botën, kjo heshtje është e pafalshme. Nuk bëhet historia dukë folur me vedi dhe dukë bëlbëzuar me nëpër kafene dhe mejhane "kështu dëgjova por mos i thuaj kujt". Sepse fjalët i merr era, ndërkohë që fjala e shkruar mbetet fakt.
Kurse tani po marr me "copy- paste" një dëshmi që dha në faqen e Franos në "Facebook" në lidhje me shkrimin e tij të datës 19 janar 2024 Luigj Shabani, të cilin unë nuk e njoh fare.
Luigj Shabani
Për sqarim. Në kishën françeskane ka qenë varros Atë Fishta. Vorri i tij ka qenë në hymje te dera e dytë majtas derës kryesore. Kjo derë nuk asht çelë asnjiherë, sepse hapsina e derës dhe majtas ka qenë ndertue i ashtëqujtun si: dhomë e mbyllun me drasa dikund me sip. 3 me 3 metra katrorë. Me dijenin teme po aty janë rrivarrosë dhe eshnat e Dedë Gjo Lulit fill mbas ceremonisë mortore që ju pat ba në Shkodër dikund me 1922. Në Shkodër para shtëpisë së Ndrek Kaçulinit sot ( Muzeu Mrubbi) asht ba edhe fotografia e kortezhit të Dedës. Kjo "dhomë" varr dhe dera ku gjindej kjo për aq sa unë mbaj në mend, kurrë nuk asht hap ndonjiherë kjo derë, deri me prishjen e kishës që u pat ba kinema "Puntori".
GABIMI I OSJES PER VEND VARRIMIN E FISHTES, AUTOGOL I QELLIMSHEM
Prof. Ahmet Osja mbante mend me vit, datë dhe orë shumë e shumë ngjarje të cilat datoni me shekuj përpara e jo më të mos e dinte se Atë Gjergj Fishta u varros në kishën e franceskanëve në Shkodër. Për memorien e tij të jashtëzakonshme mund të dëshmojnë me dhjetra dhe qindra qytetarë të Shkodrës se ky nuk është një zbulim i imi. Por, meqenëse ai ishte ftuar dhe ftohej ndërmjet të tjerash edhe nga Frano dhe shoqata me emrin e Fishtës unë jam mëse i bindur se ai nuk ka dasht t'i binte ndesh. Prandaj edhe nuk preferoi që këtë fakt ta publikonte përsa kohë që ishte gjallë. Me fjalë të tjera, Ahmet Osja - në bindjen time mëse të plotë - ka nisur ta tregojë enigmën e panjohur të vdekjes së Atë Gjergj Fishtës duke bërë qëllimisht një autogol me qëllim që në fund ndeshja të mbetej në barazim, pra rremi.
ATE GJERGJ FISHTES DUHET T'I AKORDOHET TITULLI I LARTE "HERO I POPULLIT"
Pasi mëson për këtë krim të mirëfilltë lufte të kryer me gjakftohtësi nga një prej tre krerëve të aleancës fashiste Romë - Berlin - Tokio, Benito Musolinit kundër një prej personaliteteve më të shquara të letrave shqipe dhe po ashtu një prej patriotëve më të shquar të historisë shqiptare si Atë Gjergj Fishta mendoj pa më të voglin hezitim se historia e Shqipërisë duhet që të ridimensiohet në raport me vetë personalitetin e tij. Atë Gjergj Fishtës duhet që t'i akordohet menjëherë nga Presidenti i Republikës titulli "Hero i Popullit" pasi përveç meritave të tij të padiskutueshme si shkrimtar dhe patriot i shquar ai është edhe një hero antifashist i vrarë me pabesi në vitin 1940 ose në fillim të Luftës së Dytë Botërore kur fitorja kundër fashizmit dhe nazizmit, të paktën në Europë, as që mund të mendohej dhe vetëm ëndërrohej. Fitorja mbi fashizmit nga shtete si Anglia e bombarduar dhe Franca që i ra në gjunjë zyrtarisht Gjermanisë dhe pa hyrë fare në luftë nëpërmjet qeverisë tradhtare dhe kolaboracioniste të asaj kohe aq që mund të mendohej derisa hynë në lojë Rusia dhe SHBA. Me fjalë më të thjeshta, kjo vrasje e pabesë dhe makabër është një dekoratë më shumë për Atë Gjergj Fishtën.
Por, jo vetëm kaq. Unë gjykoj se emri i Atë Gjergj Fishtëës i duhet vënë Aeroportit të Rinasit për faktin e thjeshtë se Nënë Tereza, thuajse të gjithë veprimtarinë e saj bamirëse nuk e ka zhvilluar në Shqipëri, por në Indi ku edhe vdiq në vitin 1997. Ndërsa me një krahasim të drejtpërdrejtë, Fishta qëndron shumë më lart se Gonxhe Bojaxhi.
Gjithsesi, kjo mbetet për tu parë nga ata institucione të shtetit shqiptar që e kanë për detyrë dhe kompetencë por unë i mbetem sugjerimeve të mia sepse një figurë e shquar si Atë Gjergj Fishta është akoma më shumë e nderuar pasi vdekja e tij nuk erdhi nga shkaqe natyrore, por me urdhër dhe hjekësi të liderit fashist Benito Musolini. Pra, është një dekoratë e shtuar për të.
E di fare mirë se pasi të publikohet tashmë edhe çelësi i këtij fakti të panjohur historik, shumë nga ata sehirxhinjtë e kafeneve të lagjeve, por edhe analistët gjithologë që na japin mend për gjithçka dhe për cdo gjë për çdo mbrëmje me gomarllëqet e tyre nëpër televizione do të nisin që të "komentojnë" e të rikomentojnë. Ata do të jenë të lirë që të vijojnë misionin e tyre dhe të kontribuojnë me orë të tëra nëse kanë për të shtuar ndonjë informacion plotësues. Por, tashmë dy herë pas meje...