Pensionistët që punojnë, ekspertët kërkojnë rishikimin e skemës
Ramadan Kondi: “Preken 200 mijë të moshuar. Krahas pagës, pensionistët duhet të marrin edhe një shtesë motivuese”
Shtesa në masën 0.5 për qind për çdo person që ka mbushur moshën e daljes në pension, por pavarësisht kësaj, vijon të punojë është një shumë jo motivuese për ta.
Kësisoj, ekspertët janë të mendimit që skema duhet të rishikohet duke iu dhënë mundësinë pensionistëve që të marrin krahas pensionit dhe pagës edhe një shtesë me qëllim për të nxitur formalizimin e tyre. Eksperti fiskal, Ramadan Kondi artikuloi qëndrimin e tij nga emisioni “Box to Box”, duke kërkuar një përfitim motivues pasi nga kjo skemë preken një numër i konsiderueshëm pensionistësh. Kondi thotë kjo skemë duhet të rishikohet, duke ju dhënë mundësinë pensionistëve që të marrin krahas pensionit dhe pagës dhe një shtesë për të nxitur në këtë mënyrë edhe formalizimin e tyre. “Sipas treguesve ne kemi rreth 200 mijë pensionistë që janë pjesë e skemës së pensionit si dhe janë të punësuar njëkohësisht. Duhet të rishikohet skema. Ata që janë të punësuar derdhin kontribute dhe duhet detyrimisht të përfitojnë diçka nga këto të ardhura që derdhin. Në të kundërt, do të duhet të funksionojnë në informalitet, pasi nuk marrin gjë mbrapsht. Këta që heqin dorë nga puna, ISSH iu jep një 6%, ndërsa ata që nuk heqin dorë s’përfitojnë asgjë. Këmbëngulja e specialistëve ka qenë që këta të fundit të merrnin një 4%.
Megjithatë, pas shumë bisedimeve u arrit që në një draft të arrihej një masë prej 2.5%, pasi motivon edhe punonjësin edhe pensionistin të punojë. Si koncept ekonomik është i papranueshëm. Duhet futur me patjetër duke patur parasysh numrin e të punësuarve në sektorin ekonomik si publik edhe privat. Duhet të rregullohet kjo”, nënvizon eksperti. Derdhja e kontributeve nga ana e pensionistëve që vijojnë të jenë pjesë e tregut të punës ka qenë herë pas herë objekt diskutimi, por çdo nismë e ndërmarrë ka mbetur sirtarëve pa mundur të zyrtarizohet.
Përpos kësaj, Kondi përmend edhe një element tjetër që nuk është trajtuar derimë tani, rritja e vjetërsisë së punës dhe njohja e periudhës së sigurimeve gjatë koës së shkollimit. Sipas tij, shteti duhet të ndërhyjë me qëllim për të shmangur informalitetin në tregun e punës. “Rritja
e daljes së moshës në pensuion në 67 vjet dhe mosnjohja e periudhës kontribuitive gjatë periudhës së studimeve penalizon shumë. Pothuajse 67% e studentëve janë në marrëdhënie pune dhe vetëm kur bëjnë praktikën iu njihen, por vetëm si sigurime, jo për pension. Edhe këtu duhet ndërhyrë.
Shteti duhet të përllogarisë përfitimet që ka për të si dhe integrimin e të rinjve, buxheti i shtetit duhet të subvencionojë, jo 100%, por mbi 50%. Gjithashtu, shmangim edhe një pjesë të informalitetit në tregun e punës. Qoftë edhe për punë me kohë të pjesshme”, shton Kondi.
Një tjetër problem që kërkon zgjidhje është mospagesa e kontributeve nga kompani publike apo private. Shifrat janë alarmante dhe nevojiten masa rigoroze sipas ekspertit. Ka një rritje me 10% të borxhit për shkak të msoshlyerjes së kontributeve shoqërore e shëndetësore, duke rrezikuar kështu arkën e sigurimeve shoqërore, por edhe pensionet. “Janë më shumë se 214 milionë euro dëm, që vijnë në dobësim të funksionimit të administratës shtetërore. E para është Ministria e Financave që lejon institucionet të mos derdhin sigurimet e detyrueshme. Nuk mund të jepen pagat duke mos derdhur kontributet. Kur përjashtimet vijnë duke u rritur zëvendësojnë rregullat. Duhen masa serioze. Mjafton një udhëzim që kjo skemë të mbyllet duke shlyer këtë detyrim të akumuluar që duhet të ishte në skemë. Për aq kohë sa 9.5% i mbajnë nga paga e punëmarrësit, duke bërë që individi të dalë i pasiguruar në skemë, kemi të bëjmë me shkelje. Kurse organet tatimore që kanë detyrim për të mbledhur detyrimet për vite të tëra, nëse i referohemi ligjit, organeve tatimore nuk i lind më e drejta për t’i mbledhur me forcë. Rrjedhimisht janë të amnistuara”.