Rrethimi demokratik

e agresionit rus kundër Ukrainës, dallimi mes veriut dhe jugut të kontinentit është evident për sa i përket formësimit të arkitekturës së sigurisë dhe shtetit të së drejtës. NATO plotësoi copëzat e arkitekturës së sigurisë në pjesën veriore, arktike dhe baltike, falë bashkimit të Suedisë me Aleancën. Suedia do të jetë një qendër për aktivitetet ushtarake në pjesën veriore të Europës, e lidhur për herë të parë në të njëjtën aleancë ushtarake me vendet e tjera si Danimarka, Finlanda, Islanda dhe Norvegjia. Në të njëjtën kohë, Suedia do të forcojë mbrojtjen e tri shteteve baltike, pjesë e NATO- s, duke ofruar mbështetje detare dhe ajrore, sikundër duke kontribuar me trupa shtesë në brigadën e NATO- s në Letoni. Ky grup shtetesh janë pararojë e standardeve të shtetit të së drejtës. Menjëherë pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, vendet nordike u bënë “dorëzanës” të vendeve baltike në rrugën e transformimit demokratik dhe ribashkimit me Europën.

Me anëtarësimin e Suedisë në NATO, Deti Baltik kthehet në një liqen të NATOs, me vende anëtare të Aleancës, që rrethojnë enklavën ruse të Kaliningradit, e njëkohësisht kontrollojnë brigjet veriore dhe jugore të Gjirit të Finlandës, që të çon në qytetin e dytë më të madh të Rusisë, në Shën Petersburg. Duhet thënë se Suedia ka bashkëpunuar në mënyrë të strukturuar me NATO- n që prej vitit 1994, kur u bë pjesë e programit të Partneritetit për Paqe. Ajo shpenzon 2% të Prodhimit të Brendshëm Bruto në mbrojtje, gjë që një pjesë të anëtarëve të Aleancës ende nuk e bëjnë. Dhjetorin e kaluar Suedia nënshkroi Marrëveshjen e Bashkëpunimit të Mbrojtjes me SHBA- të, që parashikon lejimin e pajisjeve ushtarake dhe trupave amerikane në tokën suedeze. Suedia posedon dy asete ushtarake të rangut botëror, duke u bërë kontribuuese e gjeopolitikës europiane: nëndetëset që mund të kontrollojnë pjesë të mëdha të Detit Baltik dhe flotën e konsoliduar të avionëve luftarakë.

Në njëfarë kuptimi, anëtarësimi i Suedisë në NATO është më domethënës sesa anëtarësimi i Finlandës më 2023. Me kufirin e saj të gjatë me Rusinë, pozicioni i Finlandës përsa i takon politikës së jashtme dhe mbrojtjes ka qenë gjithmonë i kujdesshëm. Brenda apo jashtë NATO- s, qëllimi i Finlandës historikisht ka qenë se si të mbrohet nga Rusia. Dikur NATO e shihte neutralitetin e Finlandës si një faktor kyç për kontributin e stabilitetit rajonal. Gjithçka ndryshoi në shkurt 2022, kur Rusia sulmoi Ukrainën. Arsyeja zyrtare e Suedisë për të mos u bërë pjesë e NATO- s ka pasur të bëjë me mosbraktisjen e Finlandës, për të mos e lënë atë si një tampon të vetëm midis Perëndimit dhe Rusisë. Mirëpo, kur Finlanda trokiti në dyert e NATO- s në pranverën e vitit 2022, për shkak të agresionit rus kundër Ukrainës, për Suedinë nuk kishte zgjedhje tjetër, përveçse të bashkohej me NATO- n.

Përgjigjja e unifikuar në veri dallon me mbivendosjet e përplasjet në jug të Europës, edhe pse jetojmë në një kon

Duhet kuptuar se anëtarësimi i vendeve të rajonit në BE është para së gjithash një çështje sigurie, që ecën paralelisht me reformat e shtetit të së drejtës. Sot siguria europiane është kthyer në një çështje të mbijetesës së BE- së dhe pozicionimit të nesërm të saj si aktor global. Konsolidimi dhe integrimi i Europës Juglindore është një hap i rëndësishëm në këtë drejtim. Një Europë e plotë, e lirë dhe në paqe është e mundshme përmes angazhimit të njimendtë ndaj vlerave themelore të demokracisë liberale. Prosperiteti i qëndrueshëm mund të pasojë vetëm mbi këtë bazë të nevojshme. BE- ja duhet të provojë se është i gabuar qëndrimi i atyre që mendojnë se mund të manipulojnë me vlerat dhe parimet e Europës së bashkuar, respektimi i të cilave përbën domosdoshmëri për transformim demokratik, siguri dhe zhvillim të qëndrueshëm ekonomik tekst të ri të mjedisit të sigurisë të imtike, ushtarake dhe ekonomike me Rusponuar nga agresioni rus kundër inë, sikur kjo e fundit të mos kishte niUkrainës. Teksa pritej që BE- ja të ndryssur një luftë të paprecedentë në Europë. honte qasje në mënyrë radikale ndaj BallTë njëjtën gjë bën hapur edhe Republikanit Perëndimor, pra, të ndihmonte në ka Srpska e Bosnje- Hercegovinës. Në përmbylljen e konflikteve të papërfundkushtet e izolimit të plotë të Rusisë nga uara në mënyrë që të ofronte një model të Perëndimi, Beogradi është i vetmi desqëndrueshëm përkundrejt agresionit rus tinacion europian, ku mund të fluturonë lindje të kontinentit, BE- ja vërtitet në sh për dhe prej në Moskë. Serbia është i kurthin e politikës së vjetër në mbështetje vetmi vend europian që nuk pranon ato të status- quo. pak disidentë që kërkojnë shpëtim prej

Pavarësisht përpjekjeve të përndjekjes në Rusi. Po kështu, i vetmi lavdërueshme të Shqipërisë për t’u bërë vend në rajon që refuzoi të linjëzonte mikpritëse e një aktiviteti të përbashkët qëndrimin me BE- në për vdekjen e midis Ukrainës dhe një grupi shtetesh të udhëheqësit opozitar rus, Alexei NaEuropës Juglindore, qëndrimet e formuvalny. Arratisja nga përballja me ngjasluara në rajon në lidhje me rendin e sighmëritë fatkeqe nuk na ndihmon në urisë në Europë, mes vendeve që janë në projektimin e një mjedisi të qënNATO apo duan të behën pjesë e kuadrit drueshëm sigurie në rajon, që si të sigurisë që ofron Aleanca nga njëra pikënisje duhet të ketë rrethimin anë dhe aleatëve të Rusisë nga ana tjetër, demokratik të shteteve agresore. Nëse nuk arritën të zbuten. Vladimir Putin në vitin 2005 e konsid

Edhe pse ndonjëherë paraqitet si një eronte shpërbërjen e Bashkimit Sovjefuqi me prani të madhe ekonomike në ratik si “katastrofën më të madhe gjeojon, ndikimi më i madh i Rusisë është në politike të shekullit”, Serbia nuk e praskenën politike, strukturat e sigurisë dhe non realitetin e pasluftës në ishshërbimeve inteligjente. Kjo është Jugosllavi, duke nxitur tensione me të veçanërisht e dukshme në Serbi, në Regjithë fqinjët e saj që kanë dalë nga suapublika Srpska të Bosnje- Hercegovinës, za e ish- Jugosllavisë. Politika e jashtMal të Zi dhe disi më pak në Maqedonme ruse promovon doktrinën e “botës inë e Veriut. Shkurt, Rusia e sheh Ballruse”, të ashtuquajturën sferë të influkanin Perëndimor si një territor që mund encës politike, ushtarake, ekonomike e ta destabilizojë në mënyrë të vazhkulturore. Ndërkohë, politika e jashtme dueshme dhe prej ku mund të kërcënojë serbe promovon doktrinën e “botës sersigurinë europiane. be”. Putin thotë se shtetësia dhe gjuha e

Megjithëse thuhet me njëfarë profecie Ukrainës nuk ekziston, duke tentuar të vetëpërmbushëse se vendet e Ballkanit legjitimojë agresionin ndaj saj. Serbia Perëndimor e kanë dënuar njëzëri agreinsiston se shtetësia e Kosovës nuk ekzsionin e Rusisë ndaj Ukrainës, e vërteta iston, duke nxitur destabilitet rajonal është se Serbia e bën këtë në mënyrë dhe penguar me çdo kusht funksionaliperfide, duke hequr paralele me ndëtetin e saj. rhyrjen e NATO- s në Kosovë rreth çerek Kjo është arsyeja kryesore pse Ballshekulli më parë. As në planin politik kani Perëndimor është e vetmja qoshe e dhe as në atë të sigurisë nuk mund të Europës, ku mungon qasja e përbashflitet për një qëndrim apo përgjigje të kët ndaj mjedisit të ri të sigurisë dhe ku unifikuar të vendeve të Ballkanit Perënsensorët e shtetit të së drejtës nuk funkdimor, për sa kohë Serbia refuzon t’u sionojnë. Nismat në funksion të zbutjes bashkohet sanksioneve të vendosura së armiqësive apo marrëdhënieve të tennga Perëndimi ndaj Rusisë dhe të kulsionuara ndërmjet vendeve të rajonit janë tivojë marrëdhënie politike, diploma- të dobishme, si një rrugë e mesme ndërmjet agresionit dhe miqësisë, duke parandaluar përshkallëzimin e konflikteve dhe nxitur bashkëjetesën demokratike. Mirëpo kjo nuk mjafton. Një qasje e mirëbashkërenduar SHBA- BE në Ballkanin Perëndimor duhet konsideruar një mundësi për të parandaluar një tjetër kërcënim për sigurinë rajonale dhe europiane, duke marrë parasysh vendndodhjen gjeografike dhe gjeopolitike të rajonit. Pika fillestare është pranimi se, pavarësisht përpjekjeve të Perëndimit për më shumë se dy dekada, vendet e Ballkanit Perëndimor nuk mund të konsiderohen rajon në kuptimin politik dhe as në atë të sigurisë. Vende të cilat kanë një qasje strategjike dhe të linjëzuar në fushën e sigurisë dhe politikës të jashtme me atë të BE- së, sikundër kryejnë reforma transformuese të shtetit të së drejtës, duhen inkurajuar dhe shkëputur nga pjesa tjetër e vendeve të rajonit që preferojnë status quo dhe zonën e ndërmjetme. Duhet pranuar se vendet e Ballkanit Perëndimor kanë karakteristika të veçanta. Bie fjala, për Shqipërinë, e vetmja pikë përbashkuese me vendet e Ballkanit Perëndimor janë shqiptarët që kanë jetuar në ishJugosllavi. Prania në këtë grup vendesh ka vlerë në funksion të përparimit të të drejtave të shqiptarëve në rajon. Për Shqipërinë është jetike forcimi i përkatësisë mesdhetare në planin gjeostrategjik, politik, ekonomik dhe kulturor. Procesi i anëtarësimit në BE do të na krijojë mundësi e hapësira për më shumë ndërveprim në hapësirën Adriatiko- Joniane. Përshtatja ndaj këtyre karakteristikave, pa kompromentuar standardin demokratik, do të nxisë një konkurrencë të shëndetshme në procesin e anëtarësimit në BE, standardeve të mirëqeverisjes dhe zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik e shoqëror, por gjithashtu do t’u tregonte më skeptikëve se kjo është rruga e vërtetë për progres dhe rrethimin demokratik të influencave malinje. Elemente këto të rëndësishme për një mjedis sigurie të qëndrueshëm.

Nëse qasja e deritanishme nuk ndryshon, druaj se edhe pas disa vitesh, asgjë nuk do të ndryshojë. Siguria në rajon do të jetë e brishtë, bashkëpunimi ndërkufitar e rajonal i fragmentuar, hendeku zhvillimor me BE- në i njëjtë dhe perspektiva e anëtarësimit në BE edhe më e largët. Në këtë kontekst, duhet kuptuar se anëtarësimi i vendeve të rajonit në BE është para së gjithash një çështje sigurie, që ecën paralelisht me reformat e shtetit të së drejtës. Sot siguria europiane është kthyer në një çështje të mbijetesës së BEsë dhe pozicionimit të nesërm të saj si aktor global. Konsolidimi dhe integrimi i Europës Juglindore është një hap i rëndësishëm në këtë drejtim. Një Europë e plotë, e lirë dhe në paqe është e mundshme përmes angazhimit të njimendtë ndaj vlerave themelore të demokracisë liberale. Prosperiteti i qëndrueshëm mund të pasojë vetëm mbi këtë bazë të nevojshme. BE- ja duhet të provojë se është i gabuar qëndrimi i atyre që mendojnë se mund të manipulojnë me vlerat dhe parimet e Europës së bashkuar, respektimi i të cilave përbën domosdoshmëri për transformim demokratik, siguri dhe zhvillim të qëndrueshëm ekonomik.