"Serbia Dilematike- Tektonikë, Gjeopolitike Ballkanike", sipas Lisien Bashkurtit
Në qendër ka Serbinë, dilemat e saj të gjithanshme, si dhe impaktin tektonik gjeopolitik që ato shkaktojnë në Ballkan
Këto ditë lexuesi shqiptar, por jo vetëm, po merr në duar librin e 27 të autorit të njohur brenda dhe jashtë Shqipërisë, prof. assoc. dr. Lisen Bashkurti, "Serbia Dilematike- Tektonikë Gjeopolitike Ballkanike".
Është një nga monografitë shkencore më të rëndësishme të autorit, duke pasur parasyshë që ka në qëndër Serbinë, dilemat e saj të gjithanshme si dhe impaktin tektonik gjeopolitik që ato shkaktojnë në Ballkan.
Lisen Bashkurti është autor shumë kompleks, por gjithnjë brenda fushës së shkencave politike, marrëdhënieve ndërkombëtare dhe diplomacisë. Në të gjitha këto fusha ai ka eksploruar thuajse aspektet themelore, bazuar në kërkime dhe analiza të gjëra dhe të thella, duke krijuar kështu një korpus botimesh, që kanë formuar tanimë një bibliotekë të tërë që është shpërndarë në Shqipëri, Kosovë, Maqedoninë e Veriut e gjetkë. Ky është një kontribut i shquar i Bashkurtit në një fushë ku ka pasur një vakum të madh të së kaluarës. Në këtë aspekt mund të thuhet pa hezitim se Lisen Bashkurti, që shumë e thërrasin "profesor" dhe shumë të tjerë "ambasador" është një personalitet pionier në historinë e mendimit shkencor të shkencave politike, marrëdhënieve ndërkombëtare dhe diplomacisë shqiptare.
Libri që sapo ka dalë nga botimi, "Serbia Dilematike- Tektonikë Gjepolitike Ballkanike", është i organizuar me një hyrje, shtatë kapituj dhe konkluzione. Në hyrje autori na jep një vështrim shumë të gjërë mbi historinë e formimit të mendimit politik të Serbisë, duke filluar nga parashtrimi i doktrinës së "Nacertanies" i Ilia Garashaninit dhe duke vazhduar me doktrinën e Serbisë etno- gjuhësore të Vuk Karaxhic bazuar në formimin etno- gjuhësor serb dhe degë të tjera doktrinare si doktrina e ekspansionit ekonomik serb e Jovan Cvijic, doktrina operacionale e doktrina kriminale e "Cerna Rukas", Traktati i Nishit dhe koncepti pansllav i Nikola Pashicit, doktrina radikale e Vasa Cubrilovicit, "Përzënia e Shqiptarëve", e Ivo Andricit, doktrina militariste e Stefan Moljevicit "Serbia homogjene", memorandum SANU, i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Serbisë udhëhequr nga Dobrica Cosic, si dhe platforma e Sllobodan Millosheviçit - të gjitha me karakter të thekshëm nacionalist dhe frymë ekspansioniste. Hyrja është thuasje një studim më vehte për nga gjërësia dhe thellësia që përmban dhe që përbën shtratin mbi të cilin mbështetet nacionalizmi radikal dhe ekspansiv s, erb në Ballkan.
Në kapitullin e parë, "Dilemat Serbe gjatë dhe pas shpërbërjes së Jugosllavisë", Bashkurti nisë analizën e thellë diakronike dhe dioptrike të dilemave të Millosheviçit midis nacionalizmit dhe federalizmit në procesin e shpërbërjes së Jugosllavisë mbas rënies së Murit të Berlinit. Ky proces nisi me fjalimin doktrinar serb në Fushë Kosovë në vitin 1989, ku ai paralajmëroi fushatën e tij etno- centriste serbe kundër shqiptarëve të Kosovës, por edhe paralajmërimin ndaj gjithë republikave të tjera të Jugosllavisë. Nisi kështu dilema gërryese e Jugosllavisë midis etno- centrizmit Serb dhe federalizmit kroato- slloven, një dilemë e vjetër dhe e re, por që kurrë nuk u zgjidh. Ngritja e kultit të Milloshevicit përkoi në të këtë periudhë me fillimin e involvimit në procesin e shpërbërjes se Jugosllavisë të gjeopolitikës së fuqive Lindore, siç ishin Rusia dhe Kina që nisën të mbanin anën e Millosheviçit dhe synimeve të tij politike. Mbas vdekjes së Millosheviçit, dilemat politike dhe gjeopolitike të Serbisë thellohen dhe komplikohen akoma më tej. Presidentët e njëpasnjëshëm, Koshtunica, Tadic, Nikolic deri tek Aleksandër Vuçiç më gjithë nuancimet që kanë në qasjet ndaj zhvillimeve politike të brendshme dhe sidomos në qasjet gjeopolitike ndaj fuqive të mëdha, të ndara midis Lindjes së Perëndimit, sërish lundrojnë në të njëtat ujra nacionaliste dhe shtrihen në të të njëjtin shtrat milloshevician. Të gjithë vërtiten në qerthullin politik, me nuance narrative politike pa e prekur fare kushtetutën e Serbisë që është doktrina themeltare e nacionalizmit serb aktual. Aktualisht, presidenti Vuçiç është bartësi tipik i gjithë dilemave politike të nacionalizmit Serb, pa qënë i aftë t'i japë zgjidhje asnjërës prej tyre. Si pasojë, Millosheviçi mbetet e ardhmja që rron në jetën politike Serbe. Trashëgimia e tij mbetet një hije e rëndë që nuk shkelet as sot e kësaj dite në Serbi, një nostalgji e përjetësuar. Në një sens të përgjithshëm politik, thekson Bashkurti, Vuçiç ka zëvëndësuar më së shumti Millosheviçin në doktrinë, në narrativë, në strategjinë dhe taktikat politike të brendshme dhe në orvajtjet gjeopolitike ndërkombëtare. Në mënyrë të koncentruar zëvëndësimi i Millosheviçit nga Vuçiç duket në faktin se Serbia nuk po përballet me dilemat e të kaluarën genocidiale dhe kriminale në Kosovë. Vuçiç vazhdon kështu një qëndrim ambig ndaj trashëgimisë millosheviciane, si pinjoll i rritur në shkollën e tij politike dhe propogandistike dhe si lider që qëndron midis nostalgjisë për Millosheviçin dhe ideologjisë mikse pragmatike bashkëkohore.
Kapitulli i dytë i kushtohet një analize të thellë të vendit dhe rolit të armatës Jugosllave/ Serbe në përmbushjen e nacionalizmit Serb. "Armata Jugosllave- Zgjatim i politikave nacionaliste, dilemat e saj" përbën një kapitull shumë interesant dhe më pak i analizuar nga studiuesit. Armata Jugosllave, e brymosur, por edhe e dominuar nga faktori etnik serb, për një kohë të gjatë vuajti midis ministrit Kadijec dhe liderit Millosheviç. Ndërsa i pari u përpoq që të ruante në një farë mënyre statusin e armatës Jugosllave si neutrale ndaj politikave republikane dhe vijimit të traditës federale të saj, i dyti bëri të gjitha demarshet formale dje jo formale që armatën Jugosllave ta nënshtronte dhe më tej ta përdorte për qëllimet etnocentriste dhe ekspansive të Serbisë. Me shumë fakte, të dhëna dhe dokumente, Bashkurti e analizon me vërtetësi procesin e rreshqitjes graduale të Armatës Jugosllave në instrument te politikave serbe të Miloshevicit. Pozicioni relativisht konfuz i Bashkimit Sovjetik të asaj kohe i krijoi hapsirë Milloshevicit në këtë proces. Paralelisht me rrëshqitjen e Armatës Jugosllave në duart e Milloshevicit, Bash
"Mbas vdekjes së Millosheviçit , dilemat politike dhe gjeopolitike të Serbisë thellohen dhe komplikohen akoma më tej. Presidentët e njëpasnjëshëm, Koshtunica, Tadic, Nikolic deri tek Aleksandër Vuçiç, më gjithë nuancimet që kanë në qasjet ndaj zhvillimeve politike të brendshme dhe sidomos në qasjet gjeopolitike ndaj fuqive të mëdha, të ndara midis Lindjes së Perëndimit, sërish lundrojnë në të njëtat ujëra nacionaliste dhe shtrihen në të të njëjtin shtrat millosheviçian.