Moviola, në Shqipëri u “aplikua” për herë të parë në... basketboll
Vala e polemikave më të mëdha në planet nisi me Botërorin 1966, te goli i Hurst
Një rrugëtim që star ton në basket pas Partizan- 17 Nëntori, për të ardhur te Lirim Zalla në TVSH, kur u shfaq me Ramiz Pregja në studio. Një revolucion teknologjik, që e ka zanafillën në Itali, për t’u aplikuar në Shqipëri në fund të viteve ‘80 me “dinastitë movioliste” Pregja dhe Jareci e për të vijuar me A. Hoxhën, P. Kotheren që futën mekanizmin e panjohur, polemizues dhe mjaft të ndjekur në emisionet sportive. Si e kujtojnë moderatorët dhe pse Shakohoxha është kundër saj? Goli i paharruar i Muçës nga mesfusha, një histori e parrëfyer nga protagonistët, të parët që i dhanë jetë këtij procesi në fillimet e tij.
NGA GOLI I HURST TE “DOMENICA SPORTIVA”
Ka qenë viti 1917, kur inxhinieri holandez Ivan Serrurier, shpiku si projektor kinematografik moviolën “muÐvjÈYŠlY, apo moÈvjTla”, si derivat i një aparati “Victrola”. Në futboll do të kishte vlerë të madhe historike aplikimi i saj pas golit të Hurst, shënuar në shtesën e parë të finales Angli- RF Gjermane (4-2), në Botërorin e 66- tës. Ishte pikërisht goli i tretë në minutën e 101të, i shënuar nga Hurts, i akorduar nga asistenti sovjetik, Tofik Bakramov, që
edhe sot ende nuk ka një përcaktim të saktë, ndonëse është përdorur teknologji dhe moviolë e avancuar. Për të ardhur tek e hëna e 23 tetorit 1967, kur në një kanal
televiziv italian u dhanë vetëm disa fotograme, të një goli realizuar nga Rivera ndaj Interit (1-1). Ishin gazetari C. Sasi e tekniku H. Vitaleti, të cilët gjatë fazës së montimit të kronikës, vunë re se në pluhurin e gëlqeres përgjatë vijës së portës, një gur i vogël që kishte penguar topin ta kalonte plotësisht atë, ndërsa arbitri e kishte konsideruar të rregullt golin. Ideja për aplikimin e saj u pëlqeu drejtueve të RAIt, që e zyrtarizuan atë pas një viti e gjysëm në “Domenica Sportiva”.
NË SHQIPËRI, NË FILMA PASTAJ NË BASKET
Procesin e ngjashëm me një moviolë e gjejmë në vitet e para të Kinostudios “Shqipëria e Re”, në përkthimin e filmave dhe moviolistja e parë ka qenë Manushaqe Halili. Në sportin shqiptar, për herë të parë, moviola është aplikuar në basketboll në mënyrë spontane, jo si fillimi i një procesi që do merrte famë. Në sezonin 1970- 71, kur kishin mbetur edhe 7 sekonda lojë në Partizani-17 Nëntori, arbitrat Caslli e Karaja vërshëllejnë për shkelje të vijës anësore nga Topalli i 17 Nëntorit që kryeson me dy pikë. Topi i kalon Partizanit që me Zaçen barazon dhe fiton lojën edhe pas 5" shtesë. Ndeshja u filmua nga TVSH dhe drejtuesit e klubit kryeqytetas, me Vaso Shakën kapiten, kërkuan që ta rishohin edhe një herë atë moment, duke arritur në përfundimin se Topalli nuk e kishte shkelur vijën. Sidoqoftë, sfida nuk u përsërit, por pas disa ditësh u luajt finalja për titullin kampion, që u fitua nga 17 Nëntori me koshin në fundlojë të Topallit.