ПА НЯБАЧНЫХ СЛЯДАХ ........................................
дзе ў чэшскай празе быў і што рабіў наш славуты зямляк?
друкара і іх расшыфроўку. Спадзяюся, што чытачы атрымаюць асалоду ад вандроўкі ў свет скарынаўскай геральдыкі. Яе прачытанне дасць магчымасць раскрыць зашыфраваную ў гравюрах інфармацыю пра канкрэтныя падзеі айчыннай і еўрапейскай гісторыі – Венскі кангрэс 1515 года, уступленне на чэшскі трон караля Людвіка Ягелончыка, страту ВКЛ Смаленска ў 1514 годзе, вайну 1512–1522 гадоў паміж ВКЛ і Масковіяй і інш. Раскрываецца таксама такі феномен беларускай гісторыі і культуры, як мяшчанская геральдыка ВКЛ у канцы ХV–ХVі стагоддзяў. Чытач даведаецца пра яшчэ аднаго паплечніка першадрукара – таямнічага майстра AWE і ўбачыць яшчэ адную партрэтную выяву Скарыны. А. ГРУША: Варта дадаць, што Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі выпусціла сёлета ў выдавецкім доме «Беларуская навука» зборнік прац «Францыск Скарына: асоба, дзейнасць, спадчына». Аўтары прадстаўляюць не толькі розныя краіны – Беларусь, Украіну, Літву, Чехію, Францыю, але і розныя галіны гуманітарных ведаў, навуковыя школы і інтарэсы, розныя падыходы ў даследаваннях. У навуковых артыкулах разгледжаны перадумовы дзейнасці Скарыны, тыпы і моўная мадэль яго перакладаў кніг Бібліі, значэнне асобных сімвалічных выяў Скарыны, месцазнаходжанне яго друкарні ў Празе, паходжанне інфармацыі аб магчымай паездцы Скарыны ў Маскву, іншыя пытанні, апублікаваны дакументы, якія праліваюць святло на фарміраванне культурных практык, звязаных з ушаноўваннем асобы Францыска Скарыны ў Беларусі ў XX стагоддзі, і ролі ў гэтым інстытута беларускай культуры, а ў далейшым Акадэміі навук БССР.
– У розных крыніцах прыводзяцца супярэчлівыя даныя наконт таго, колькі кніг было выдадзена ў Празе Ф. Скарынам. Лічбы гэтыя вагаюцца ад 22 да 30... А. ГРУША: Тут няма супярэчнасцей. Колькасць залежыць ад таго, што той ці іншы даследчык кладзе ў аснову падліку: асобныя кнігі Бібліі ці выданні, якія маглі ўключаць у сабе некалькі кніг. Напрыклад, у агульны лік выдадзеных кніг можна ўключыць чатыры асобныя кнігі Царстваў. Але іх можна разглядаць і як адно выданне: так робіць Я. Неміроўскі (на той падставе, што яны маюць паслядоўную і скразную нумарацыю аркушаў). Пяць выданняў 1519 года – кнігі «Быццё», «Выхад», «Левіт», «Лічбы» і «Другі закон» таксама можна палічыць як адно выданне, бо ўсе яны ўзыходзяць да Пяцікніжжа. На думку даследчыкаў, Скарына мог выдаць у Празе і іншыя кнігі Старога Запавета, экзэмпляры якіх не захаваліся да нашых дзён.
– Смерць жонкі і аднаго з сыноў, турма, спаленыя кнігі – на долю Францыска Скарыны выпала шмат выпрабаванняў. Навукоўцы дагэтуль спрабуюць разблытаць мудрагелістыя вузлы яго біяграфіі, якая падобна на сярэдневяковы дэтэктыў. Невядома і тое, калі і дзе Скарына пахаваны. Паводле некаторых крыніц, ён памёр у 1552 годзе, калі яму было не больш за 60 гадоў. А што наконт гэтага гаворыць афіцыйная навука? А. ГРУША: Ёсць дзве думкі адносна даты смерці Францыска Скарыны. Згодна з першай, Скарына памёр незадоўга да чэрвеня 1541 года, згодна з другой – у канцы 1551 – самым пачатку 1552 года. Апошняя дата, думаецца, найбольш верагодная. Бо ў студзені 1552 года сын Францыска Скарыны Сімяон атрымаў ад чэшскага караля грамату, якая абавязвала выдаць яму маёмасць памерлага бацькі.