Пдзе а нябачных слядах

Ў чэшскай празе быў і што рабіў наш славуты зямляк?

У сталіцу Чэхіі Прагу вандроўныя шляхі-дарогі мяне прыводзілі двойчы. І кожны раз сустрэча з гэтым горадам пакідала самыя непаўторныя ўражанні. Бо Прага ёсць Прага. Умее яна здзіўляць і шматлікімі славутасцямі, і адметнай гісторыка-культурнай аўрай. Нездарма ж сюды імкнуцца з усяго свету як шанавальнікі старасвецкай даўніны, так і прыхільнікі сучасных творчых плыняў. Зрэшты, не толькі яны адны. Але галоўнае, што ўсім тут хапае месца і кожнаму даецца магчымасць задаволіць сваю цікаўнасць і спраўдзіць асабістыя імкненні. Ёсць у Празе і шмат мясцін, цесна звязаных з жыццём і дзейнасцю ў гэтым горадзе нашых знакамітых суайчыннікаў. Праўда, згадкі пра беларускія адрасы не заўсёды знойдзеш у папулярных даведніках па тамтэйшых славутасцях. А дарма: многія беларусы, жывучы на чужыне ў Празе, пакінулі істотны след як непасрэдна ў гісторыі гэтага горада, так і ў сусветнай культуры. І сярод іх, вядома ж, зоркай першай велічыні выступае ўраджэнец Полацка, знакаміты Францыск Скарына.

Калі канкрэтна наш славуты зямляк упершыню трапіў у Прагу, невядома. Але, мяркуючы па тым, што сваю першую кнігу «Псалтыр» Ф. Скарына выдаў 6 жніўня 1517 года – гэта дата пазначана ў пасляслоўі да выдання, з’яўленне будучага беларускага першадрукара ў горадзе на Влтаве некаторыя даследчыкі яго жыццяпісу прапануюць аднесці як мінімум на год-паўтара раней. Нават цяпер, у век развітых тэхналогій, працэс падрыхтоўкі да выдання якаснай кнігі займае працяглы тэрмін. А якім па часе ён быў паўтысячагоддзя таму, калі кнігадрукаванне ў Еўропе паступова набірала абароты, можна толькі здагадвацца. Як-ніяк Ф. Скарыну неабходны быў час на тое, каб заказаць кірылічныя шрыфты, якія для яго кніг, хутчэй за ўсё, вырабляліся спецыяльна, каб знайсці майстроў і разам з імі распрацаваць для аздаблення сваіх выданняў застаўкі, віньеткі, ініцыялы і гравюры з разнастайнымі біблейскімі сюжэтамі, каб уладкаваць тэхнічныя пытанні з гаспадарамі друкарні, каб атрымаць дазвол ад улад на выданне Свяшчэннага Пісання невядомай для іх кірыліцай і г.д. Ды і на пераклад Бібліі на зразумелую для простага «люду паспалітага» мову яму таксама спатрэбіўся час.

Да гэтай пары дакладна невядома, чаму славуты палачанін абраў месцам для друкавання сваіх кніг менавіта Прагу. Адны скарыназнаўцы лічаць, што гэтаму пасадзейнічалі тагачасныя чэшскія каралі – спачатку, да 1516 года, Уладзіслаў іі, а затым яго сын Людовік іі, якія былі выхадцамі з вядомай у Вялікім Княстве Літоўскім манархічнай дынастыі Ягелонаў і маглі спрыяць, што цалкам верагодна, кнігавыдавецкім планам до-