прагматычны аспект найменняў: цэнтр – перыферыя

навук: псіхалогіі, сацыялогіі, тэорыі камунікацыі, антрапалогіі і інш.

Першымі на вывучэнне арганізацыі як сістэмы, якая дзейнічае па пэўных правілах, звярнулі ўвагу і прапанавалі навуковае абгрунтаванне заходнія вучоныя. Усю разнастайнасць падыходаў і тэорый сучасныя даследчыкі зводзяць да трох канцэпцый тэорыі арганізацыі, якія адлюстроўваюць эвалюцыю поглядаў на прынцыпы функцыянавання арганізацыі, а таксама спосабы кіравання, дэлегавання паўнамоцтваў і прыняцця рашэнняў.

Вывучаючы эвалюцыю арганізацый на працягу ХХ стагоддзя, даследчыкі вылучаюць тры асноўныя фазы, кожная з якіх уяўляе сабой адказ на выклік часу, адлюстроўвае павышэнне складанасці і навуказмястоўнасці вытворчасці, адпавядае эканамічным умовам кожнага перыяду. Сутнасць першага этапу заключаецца ў адасабленні кіраўніцкіх функцый (капітала-функцыі) ад капітала-ўласнасці і пераўтварэнне кіравання ў прафесію.

Другі этап вызначае ўзнікненне, пачынаючы з 1920-х гадоў, каманднаадміністрацыйных арганізацый з перавагай вертыкальнага зыходзячага тыпу камунікацыі і высокім узроўнем цэнтралізацыі рашэнняў. Трэцяя фаза характарызуецца пераходам да арганізацый з перавагай гарызантальных структур і сувязей, якія базіруюцца на шырокім выкарыстанні інфармацыйных тэхналогій, спецыяльных ведаў і сістэмных метадаў прыняцця рашэння.

Асаблівай увагі заслугоўвае вывучэнне спосабаў ажыццяўлення камунікацыі паміж арганізацыяй і яе навакольным асяроддзем. Ад эфектыўнасці ўзаемадзеяння арганізацыі, што выступае ў якасці адпраўніка паведамленняў, і грамадскасці, якая з’яўляецца атрымальнікам паведамленняў, залежыць поспех дзейнасці арганізацыі ў цэлым.

Адным з найважнейшых элементаў знешняй камунікацыі арганізацыі выступае яе найменне. Першапачаткова, пачынаючы з сярэдзіны ХХ стагоддзя, назвы ўсіх гарадскіх аб’ектаў, уключна і арганізацый, вывучаліся як асобны пласт анамастыкі. Першыя даследаванні ў гэтай галіне канцэнтраваліся на ўстанаўленні функцый, відаў і тыпаў найменняў. У другой трэці ХХ стагоддзя назвы арганізацый сталі вывучацца ў межах асобнага кірунку анамастыкі – эрганіміі, якая ўключае ўвесь корпус найменняў дзелавых аб’яднанняў людзей: саюза, арганізацыі, установы, карпарацыі, прадпрыемства, таварыства, установы, гуртка [2, с. 215].

У апошнія гады вывучэнне найменняў арганізацый выходзіць за межы выключна лінгвістычных даследаванняў і становіцца комплексным. Даследаванні праходзяць на перакрыжаванні такіх галін ведаў, як лінгвакультуралогія, псіхалінгвістыка, прагматыка, сувязі з грамадскасцю, вывучаюцца розныя фактары, якія ўплываюць на ўтварэнне і функцыянаванне наймення арганізацыі. М.В. Шымкевіч уводзіць паняцце эрганімічнай сітуацыі, аб’ядноўваючы назвы ў групы, якія вылучаюцца на аснове часу і месца фіксацыі, галіновай прыналежнасці [3, с. 5].

Ступень вывучанасці ўплыву розных фактараў на эфектыўнасць найменняў адрозніваецца. Найбольш падрабязна ў сучаснай літаратуры апісаны часавы фактар. У працах К.В. Варашылавай, С.А. Гараева, Т.П. Раманавай выконваецца супастаўляльны аналіз спосабаў і прынцыпаў утварэння назваў прадпрыемстваў у розныя гістарычныя перыяды [4; 5; 6]. Так, К.В. Варашылава праводзіць параўнальны аналіз дарэвалюцыйнага, савецкага і сучаснага перыядаў [4]. Гэтыя ж перыяды разглядае ў сваім даследаванні Т.П. Раманава, аналізуючы айчынную і рэкламную намінацыю з пункту гледжання пераважнай мадэлі рэкламнага імені [6].

С.А. Гараеў супастаўляе менш працяглыя перыяды, узяўшы для параўнання 1960–1970-я і 1990-я гады [5]. З другога боку, і.В. Крукава, аналізуючы найменні арганізацый, якія з’явіліся ў перыяд з 1983 па 2004 год, вылучае чатыры перыяды ў эрганіміі ў межах гэтага невялікага часавага прамежку, адзначаючы, што «за сравнительно короткие отрезки времени, в которые происходили существенные изменения в экономике, политике и