«Ці знаў хто з вас, браткі, Тараса?»
Пабывалі ў мясцінах, куды абавязкова трэба прыехаць у першыя вераснёўскія выхадныя
уЁсць такі горад на карце Беларусі – Гарадок. Ён зручна ўладкаваўся пасярод маляўнічых краявідаў непадалёк ад Віцебска. Яго не абмінеш, калі ехаць у Пскоўскую вобласць Расіі, з якой мяжуе Гарадоцкі раён. Але і проста завітаць сюды варта. Сціплы і лагодны Гарадок незаўважна падбярэ ключык да душы самага пераборлівага турыста. Як яму гэта ўдаецца? Хто ведае. У кожнага, мабыць, свая гісторыя. Жадаеце спраўдзіць уласную? Лепшую нагоду, як пабываць тут на вялікім свяце, цяжка ўявіць.
гарадку толькі і размоў, што пра дзень беларускага пісьменства. такіх маштабных свят тут яшчэ не было. параўнаць і хоць неяк супаставіць можна хіба з абласнымі «дажынкамі» ў 2014 годзе, але і гэта не тое: 2–3 верасня на гарадок будзе глядзець уся краіна, чакаецца нечуваны наплыў гасцей. можна толькі ўявіць, што адчуваюць гаспадары свята!
«дажынкі», дарэчы, пакінулі годны стваральны след у гісторыі райцэнтра. ён як занава нарадзіўся, стаў утульны і добраўпарадкаваны. да гонару мясцовых улад і жыхароў, яны здолелі захаваць гэту прыгажосць амаль у першапачатковым выглядзе,
таму запланаваныя да дня беларускага пісьменства будаўнічыя і рамонтныя работы ідуць не суцэльным фронтам, а кропкава – там, дзе сапраўды неабходныя. зрэшты, такіх «кропак» хапае: заўважаем рабочых то на даху дома, то на афарбоўцы фасада, то на рамонце дарогі.
гарадок сам па сабе ладны, дагледжаны. нічога тут не выпірае, не замінае воку, усё на месцы, як кажуць. будынак райвыканкама не выглядае дамінантай, як звычайна ў невялікіх раённых цэнтрах. ад цэнтральнай плошчы яго аддзяляе стары цяністы сквер, дзе вельмі камфортна бавіць час у летнюю спякоту. у дзень беларускага пісьменства
ён набудзе назву. тут хочуць стварыць своеасаблівае духоўна-літаратурнае асяроддзе і для пачатку прапанавалі жыхарам выбраць найменне месцу. прагаласаваць можна на сайце райвыканкама, скарыстаўшыся назвай сквера з прапанаваных ці прыдумаць сваю.
«ля парнаса», «парк ххх дня беларускага пісьменства», «вераніцынскі сквер» ці што яшчэ, неўзабаве даведаемся.
чаму раптам вераніцынскі? гарадоччына – радзіма канстанціна вераніцына, які тут у 1855 годзе напісаў знакамітую паэму, можна сказаць, адзін з узораў беларускай сатыры і гумару – «тарас на парнасе». аўтар настолькі па-майстэрску расказаў пра неверагодныя прыгоды звычайнага палясоўшчыка, што і дагэтуль яго твор цікавіць сучаснікаў, гучыць актуальна.
з боку вуліцы савецкай у пакуль безназоўным скверы стаіць скульптурная кампазіцыя «тарас на парнасе». яна з’явілася тут падчас абласных «дажынак» і адразу стала мясцовай славутасцю. а хтосьці кажа, што і брэндам. літаратурны герой быццам толькі выйшаў з цёмнага лесу, выглядае памяркоўна, але тоіць хітраватую ўсмешку на твары. на плячы – торба, у руцэ – кій. вядома ж, са стрэльбай, з якой ён ніколі не расставаўся. і сёння мядзведзяў на віцебшчыне хапае, дык што казаць пра тыя далёкія часы?! ляснічы тарас, паводле паэмы, быў добры паляўнічы, выдатна ведаў лес і яго насельнікаў.
у гонар знакамітага земляка і яго бессмяротнага твора ў гарадку з 2008 года ладзяць «гарадоцкі парнас». збіраюцца вядомыя творчыя дзеячы, майстры традыцыйных рамёстваў, аматарскія мастацкія калектывы, прыхільнікі нацыянальнай кухні – усе, каго цікавіць народная творчасць, беларуская паэзія і фальклор. вельмі яркі момант у багатай фестывальнай палітры, калі ўдзельнікі і госці выконваюць старадаўнія танцы – падэспань, кракавяк, нарачаньку, матлёт. абавязкова таньчаць «мяцеліцу», якая згадваецца ў вераніцынскай паэме.
пастаяўшы хвілінку ля металічнага тараса, мы са старшынёй гарадоцкага райвыканкама ірынай міхайлаўнай паляковай ідзём далей па савецкай. гэта галоўная вуліца свята, тут разгорнуць свае пляцоўкі смі, выдавецтвы, творчыя грамадскія аб’яднанні. раз-пораз да нас падыходзяць людзі: распытваюць пра святочныя мерапрыемствы, дзякуюць кіраўніку раёна і
нават мне за клопат пра горад. я, зразумела, тут ні пры чым, але чамусьці таксама вельмі прыемна. відаць, што ірына міхайлаўна ў гарадку – свой чалавек, хоць на пасадзе крышку больш як паўгода. адгадка знаходзіцца хутка: палякову добра ведаюць па дэпутацкай працы, яна ў палаце прадстаўнікоў ад гарадоцкай акругі № 21.
па дарозе ірына міхайлаўна цікавіцца справамі ў дарожных рабочых, робіць дробныя заўвагі работнікам жыллёва-камунальнай гаспадаркі. вось і галоўная плошча. тут адбудуцца знакавыя мерапрыемствы дня беларускага пісьменства. ужо не хочацца шукаць нейкую сімвалічнасць, а яна ўсё ж навідавоку: цэнтральная плошча ў гарадку – гэта сэрца культурна-духоўнага жыцця. тут дзіцячая школа мастацтваў, краязнаўчы музей, дом рамёстваў і фальклору. грэх не зазірнуць!
загадчыца дома марына гушча – асоба вядомая далёка за межамі роднага раёна. калі можна сказаць «майстрааркестр», то гэта якраз пра яе. захоплена аднаўляе і развівае розныя традыцыйныя рамёствы, вучыць моладзь, імкнучыся перадаць ёй сваю неймаверную любоў да нашай спадчыны. мара яе – ажывіць ганчарную справу. у свой час гарадоцкія майстры грымелі на ўсю беларусь.
– часта бывае, што тэхнікай валодаюць, але няма пачуцця формы. у ігара яно ёсць, – гаворыць марына леанідаўна.
«Вёска загуляе, пакуль дачакаецца гаршка».
ігар рабцаў, выпускнік віцебскага дзяржаўнага тэхналагічнага каледжа, яе гонар і надзея. ён вядзе гурток па ганчарству, у якім 18 чалавек. гаворыць, што з двух хлопцаў толк абавязкова будзе. і ўвогуле, на думку ігара, ганчарства справа ўсё ж мужчынская, бо нялёгкая ў прамым сэнсе – круціць вялікія гаршкі той яшчэ квэст. чым вабіць асабіста яго?
– прыемна душы, думкі староннія пакідаюць. гэта цяжка перадаць словамі. тыдзень які пакруціце, тады пабачыце, – хітравата ўсміхаецца хлопец.
– ёсць такое паняцце «гарадоцкая кераміка». чым яна адметная?
– найперш, пэўна, сваімі памерамі. у нас найчасцей сустракаліся вялікія формы – спарышы, гарлачы, глякі, вазоны з характэрным закругленым горлачкам,
тое, што было запатрабавана пакупнікамі, – расказвае ігар. – хто ваду ў іх насіў, ежу. захоўвалі сыпучыя прадукты, муку, збожжа. мо хто і грошы.
– кажуць, што гліна гарадоцкая нейкая асаблівая.
– так, яна вельмі эластычная, падатлівая. і больш светлая, чым, скажам, гродзенская. пры гэтым нашу гліну цяжэй здабываць і перапрацоўваць, бо ўтрымлівае шмат вапняку. але неяк жа майстры спраўляліся. хаця тэхналагічны працэс вельмі працяглы. можна сказаць, вёска загуляе, пакуль дачакаецца гаршка.
рабцаў шкадуе, што не давялося пазнаёміцца са знакамітымі майстрамі гарадоччыны, але выкарыстоўвае любы зручны момант, каб павучыцца ў іншых беларускіх ганчароў. яго калекцыя з 15 берасцянікаў выклікала фурор на нядаўнім «славянскім базары», а малады майстра ўвайшоў у сямёрку найлепшых у беларусі, хто стварае гэту прыгажосць. берасцянікі раней былі вельмі распаўсюджаныя. беларусы як народ кемлівы і ашчадны не спяшаліся выкідваць пабіты ці трэснуты посуд, а давалі яму другое жыццё – спачатку абмотвалі тканінай, а потым «сціскалі» бяростай. квас ці якую іншую вадкасць ў такі гарлач наліваць рызыкоўна, але для іншых патрэб ён падыходзіў. дый вока пацешыць берасцянікамі можна – такое хараство!
на будучыню ганчарнай справы ігар рабцаў глядзіць прагматычна: будзе попыт на керамічны посуд, то і рамяство расцвіце. на думку хлопца, кола гісторыі паціху рухаецца ў патрэбным кірунку. беларусы ўсё больш надаюць кераміцы ўтылітарнае значэнне, выкарыстоўваючы ганчарныя вырабы не толькі для аздаблення, а і ў гаспадарцы.
«Калі дранік на стале, то і скруха не бярэ».
– добра ў спарыш пакласці нашы гарадоцкія дранікі, – вельмі «своечасова» робіць рэмарку дырэктар Цэнтра традыцыйнай культуры і народнай творчасці гарадоцкага раёна іна ляўковіч.
час абедзенны, пасля згадкі пра смакату аж слінкі пацяклі. чулі-чулі пра мясцовыя дранікі нават у мінску.
– можа, дзесьці ёсць такія ды, відаць, мы там не былі, – смяюцца ўдзельніцы народнага фальклор