Над хатамі грыбны віруе пах
80 гадоў таму на Гомельшчыне нарадзіўся паэт, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР Анатоль Грачанікаў
Ураджэнец вёскі Шарпілаўка Гомельскага раёна, Анатоль Сямёнавіч — любімы паэтлірык не толькі на радзіме, але і далёка ад роднага парога. Прынамсі, на “Славянскім базары — 2018” у Віцебску на творчым вечары юбіляра Ігара Лучанка гучала песня “Дударыкі” на словы Анатоля Грачанікава ў выдатным выкананні расійскай спявачкі Марыны Дзявятавай: “Ой, ляцелі, ой, ляцелі, ой, ляцелі камары, дударыкі, дударыкі, дударыкі-дудары...”
Калі паэзія і музыка сапраўдныя, нясуць сугучную зместу настраёвасць, тады і выканаўца хоча мець такую песню ў сваім рэпертуары, гатовы вывучыць тэкст на незнаёмай яму мове. Раней “Дударыкі” спявалі Марыя Пахоменка, Людміла Сенчына. І зараз песня працягвае жыць!
Вершы Анатоля Грачанікава перакладзены на 21 мову свету. Ці ж гэта не прызнанне таленту, вытанчанасці паэтычных форм, яркай метафарычнасці: “і хмаркі, нібы ў вечным храме фрэскі”, “і ўспыхнулі, як вітражы, раскрышаныя крыгі”, “на досвітку запахне снег малінава-празрыстым сокам”, “я сярод вас, нібыта ў родным полі”, “гудуць у небе зоры, быццам восы”, “нібы застагаваныя пакосы над лесам хмары сонныя ляжаць”. Шэраг радкоў паэта гучаць як афарызмы: “Але, на жаль, прыходзіць вопыт, як на яго праходзіць попыт”, “Можна жыць без грыбоў, нельга жыць без сяброў!”, “Каб дасягнуць арлінай вышыні, спіну перад вяршынямі не гні”.
Першая публікацыя ў друку нашага земляка адносіцца да 1957 года. Талент Грачанікава адкрыўся ў час вучобы ў Гомелі ў тагачасным інстытуце інжынераў чыгуначнага транспарту, дзе ён наведваў літаб’яднанне. Сімвалічна, што і першую сваю кнігу назваў “Магістраль”, а выйшла яна ў 1964-м, яшчэ да вучобы на Вышэйшых літаратурных курсах у Маскве. Заўважым: у 1965 годзе паэт прыняты ў Саюз пісьменнікаў Беларусі. Праца на Гомельскім рамонтна-механічным заводзе, затым намеснікам загадчыка аддзела прапаганды і адукацыі абкама камсамола, першым сакратаром гаркама...
Шарпілаўка, Гомель, Гомельшчына заўсёды падпітвалі яго новымі вобразамі, эмоцыямі і згадкамі, у тым ліку і свайго ваеннага дзяцінства, пра “год сорак трэці — самы гаротны”: “Тыфус лютуе, падаюць дзеці, як дубкі з падрэзанай кручы...” Успаміны дзяцінства ўвекавечаны ў “Баладзе вятроў”, прысвечанай брату Рыгору, і “Крывавай баладзе”, пазначанай прысвячэннем “Светлай памяці аднагодкаў”. Менавіта гэты твор выбралі для выступлення большасць школьнікаў, што ўдзельнічалі ў сёлетнім абласным конкурсе чытальнікаў. З якім пачуццём дзеці дэкламавалі: Ні хмурынкі, ні ветрыка Ад Ляскавіч да Петрыкава. Толькі сорак галасоў Над маўклівасцю лясоў. Толькі гыркаюць аўчаркі. Канваіры: “Шнель! Цурук!” І прытушваюць цыгаркі Аб далоні нашых рук...
Паэзія Анатоля Грачанікава жыццёвая і чалавечная сваім зместам. І заўсёды, згадваючы творцу, паласне болем вельмі ранняй яго страты. Бы запавет любіць усё жывое, радавацца кожнай хвіліне сваёй існасці на зямлі чытаем яго вершы “Не трэба жыць як набяжыць”, “Над Белай Руссю”, “Усё часова на зямлі, часова...”. О Беларусь! Мяне ты ўзрасціла, Дала мне мову, песню, зрок і слых, Каб імі надзяліў дзяцей сваіх...