Мой беларускамоўны дзень
Аўтарытэтныя мовазнаўцы адзначаюць, што беларуская мова самая мілагучная пасля італьянскай
Прызнаюся, чакала, што надыходзячая пятніца не будзе лёгкай. Па-першае, я не мела зносін на роднай мове некалькі гадоў, таму баялася, што не ўспомню ўсе патрэбныя словы. Па-другое, на працягу многіх гадзін няпроста быць у цэнтры ўвагі, а я была ўпэўнена, што людзі ўспрымуць эксперымент з цікаўнасцю. Па вуліцах Мазыра прагулялася з добрай знаёмай. Увечары разам са сваякамі з’ездзіла ў Калінкавічы, а потым пабывала ў пасёлку Азарычы. Насуперак чаканням дзень атрымаўся насычаным, а зносiны з незнаёмымі людзьмі добрымі.
РАЗМАЎЛЯЙЦЕ НАРМАЛЬНА!
У кнігарні прадавец прыслухоўваецца да нашай размовы.
– Нешта падказаць? – дзяўчына вырашаецца да нас падысці.
Прапануе звярнуць увагу на невялікую паліцу з кнігамі на роднай мове. Расказвае, што асаблівай папулярнасцю карыстаецца трылогія Івана Мележа, аповесць Андрэя Горвата «Радзіва «Прудок». У наяўнасці творы замежных аўтараў, перакладзеныя на беларускую мову.
– Такімі кнігамі цікавяцца ў асноўным настаўнікі, але апошні час шмат пакупнікоў і сярод моладзі. Чытаць на роднай мове становіцца модна. А вы заўсёды так размаўляеце? – пытаецца ў нас прадавец.
Расказваю пра свой эксперымент. Дзяўчына прызнаецца, што нават калі б захацела паразмаўляць з намі па-беларуску, наўрад ці ў яе гэта б атрымалася: не хапае патрэбных ведаў.
Побач усміхаецца мужчына: – Навошта вы галаву людзям дурыце? Размаўляйце нармальна!
– Па-вашаму, размаўляць на беларускай мове ненармальна? – цікаўлюся ў выпадковага пакупніка.
Той махае рукой і моўчкі адыходзіць. Уступаць у дыскусію не мае жадання.
На шчасце, за доўгі дзень эксперыменту такі грубы каментарый быў адзіным.
З ЗАДАВАЛЬНЕННЕМ СЛУХАЕ НАЦЫЯНАЛЬНАЕ РАДЫЁ
Цікавая размова атрымалася з таксістам. Мужчына сярэдніх гадоў на беларускае прывітанне адказаў адпаведна, спакойна перайшоў на беларускую мову. Прытым выкарыстоўваў незвычайныя моўныя абароты. Аказалася, яго маці шмат гадоў выкладала беларускую мову ў школе.
– Зачытваўся Быкавым, Шамякіным, Караткевічам. Спрабаваў
чытаць і сучасных аўтараў. Але іх мала. Практычна не выходзяць фільмы на беларускай мове. Аднак я з задавальненнем слухаю нацыянальнае радыё. Улетку вандруем з сям’ёй па Беларусі. Аднойчы паехалі на экскурсію ў Гарадзенскі замак. Былі прыемна здзіўлены: экскурсавод распавядала пра гісторыю горада на прыгожай беларускай. А вось такіх, як вы, пасажыраў, на жаль, вязу ўпершыню, – дзеліцца назіраннямі вадзіцель таксі.
У кафэ дзяўчынкі, пачуўшы нашу размову, хіхікаюць.
– Дзіўныя нейкія, – улавіла шэпт адной з іх.
Затое малыш, які прыйшоў па дэсерт разам з мамай, паслухаўшы нас, гучна падзякаваў прадаўцу па-беларуску. Мне здалося, што пасля гэтага эпізоду дзяўчынкам стала сорамна, бо хіхікаць яны перасталі.
На пошце, у чарзе за садавінай, у аптэцы да мяне ставіліся абсалютна нармальна. У дзіцячай краме прадавец пацікавілася, ці не студэнткі мы. Аказалася, што яна падчас вучобы ва ўніверсітэце праходзіла практыку, у рамках якой трэба было размаўляць на беларускай мове, а потым запісваць свае ўражанні.
– Я падумала, што і вы вучыцеся недзе. Калі па сваёй ініцыятыве размаўляеце на роднай мове, то гэта здорава. Больш бы такіх людзей! Хадзіла неяк у Мазырскі тэатр на спектакль паводле аповесці Івана Мележа «Людзі на балоце». Вельмі спадабалася! Заўважыла, што ў зале было шмат маладых пар, якія, відаць, прыйшлі на спатканне. Мне гэта запомнілася. На жаль, большасць спектакляў ідзе на рускай мове, – адзначае суразмоўца.
Пагаварылі мы і з хлопцамі школьнага ўзросту, якія каталіся на веласіпедах па гарадскім бульвары. Хлапчукі расказалі, што пісаць на беларускай мове ім прасцей, чым на рускай.
– Як чуеш, так і пішаш, – цытуе сваю настаўніцу дзесяцігадовы Мацвей.
Акрамя твораў школьнай праграмы, юныя веласіпедысты не чытаюць кніг на беларускай мове. Ды і ўвогуле чытанне іх мала вабіць. Іншая справа ровар. Ды і тэлефон дастаўляе большае задавальненне за кнігу.
– Мама кажа, што сядзець гадзінамі ў тэлефоне нікуды не варта. І толку з мяне не будзе. Прымушае рабіць урокі. Матэматыку і англійскую мову. Пра беларускую нічога не казала, – прызнаецца яшчэ адзін маленькi мазыранін.
Кампанія сышлася на тым, што ўсе чыталі беларускія народныя казкі. Зарагаталі і памчалі на сваіх веласіпедах.
А ХТО ТАКІ ЧАЛАВЕК БЕЗ КАРАНЁЎ?
Вечар пятніцы я правяла ў гарадскім пасёлку Азарычы. Шмат размаўляла з мясцовымі жыхарамі. Мая беларускамоўнасць нікога не здзівіла. Практычна ўсе вяскоўцы адказвалі мне таксама на роднай мове. Было зразумела, што так размаўляць – для іх звычайная справа. Многія называлі беларускую мову роднай, але прызнаваліся, што валодаюць ёю не ў належнай меры. А адна бабуля ў падтрымку майго эксперыменту нават праспявала прыгожую народную песню «Ой, рэчанька, рэчанька».
Па дарозе дадому заехалі ў Калінкавічы. Беларускія словы райцэнтр сустрэў з невялікім здзіўленнем. Вось адзін з дыялогаў, які адбыўся ў прадуктовым магазіне з мужчынам сярэдніх гадоў.
– Вы з вёскі?
– Не, з Мазыра.
– Дык там жа на беларускай не гавораць.
– Па-рознаму бывае. – Ніколі не чуў. Я родам са Слабады Мазырскага раёна. Дык там бывала, што пераходзілі на беларускую. Але гэта ў асноўным пажылыя людзі. Моладзь хоча, як у горадзе: без усялякага акцэнту.
– І моладзь бывае розная. Некаторыя з задавальненнем гавораць.
– Я толькі за. Гэта ж нашыя карані. А хто такі чалавек без каранёў? Ніхто! Адшчапенец...
Са сваякамі ў гэты дзень таксама размаўляла па-беларуску, нават па тэлефоне. Рэагавалі нармальна, але на ўсялякі выпадак цікавіліся, ці ўсё у мяне добра.
Усё добра! Хіба можа быць інакш? Бо менавіта наша родная мова нараджае душэўныя і цёплыя пачуцці. Дзякуючы ёй мы працягваем гісторыю нашых продкаў, будуючы жыццё на трывалым і непарушным падмурку.