Пакаштуй, сын, рабочага хлеба...

НЕПРЫДУМАНЫЯ ГІСТОРЫІ

– Усё, я вырашыў, – сказаў Алег сваім бацькам пасля заканчэння першага курса інстытута і, задумаўшыся, на хвілінку замоўк.

Пётр Сямёнавіч і Алена Паўлаўна пераглянуліся: у другі раз чуюць ад сына гэтыя словы за ўсё яго васемнаццацігоддзе. Першы быў роўна трынаццаць гадоў таму, калі ён, не раючыся з імі, запісаўся ў гімнастычную секцыю дзіцячай спартыўнай школы, дзе займаліся яго сябры-таварышы Сашка і Лёшка.

Бацькі тады не сталі пярэчыць выбару: падрастае хлапец, выпрацоўваецца характар. Не мамчыным сынком расце, які кожны свой крок узгадняе з бацькамі, хаця, па праўдзе кажучы, было б не лішнім, калі б папярэдне выслухаў і іх меркаванне: бацькі нічога дрэннага навязваць роднаму чалавеку не будуць, а наадварот, нацэляць на лепшае.

Але дзе тое лепшае: гімнастыка, футбол ці лёгкая атлетыка? Сыну што па душы, разважалі яны, тое і ім добра. А калі дзе спатыкнецца, прамашку зробіць, дык выправіць усё можна будзе: пяць гадоў яму толькі, але – мужык: «Я вырашыў!».

А атрымалася з гэтага вось што: Сашка і Лёшка засталіся ў той секцыі, а Алег пакінуў яе. Не маё гэта, так і сказаў. І праз некаторы час запісаўся на бокс. Нягледзячы на тое што Пётр Сямёнавіч, як былы спартсмен, папярэджваў яго: добра падумай, узваж свае сілы, каб потым не шкадаваць. Але катэгарычна забараняць не стаў. Дзядуля ж, наглядзеўшыся па тэлевізару адзінаборства, выказаўся больш рашуча: бокс – гэта мардабой для чарнаскурых афрыканцаў з племені тумба-юмба, дык ты не лезь туды, няхай малоцяць яны адзін аднаго, а ты займіся шашкамі. У выніку атрымалася так, што Алег пакінуў і гэту секцыю: яна не для яго ці ён не для яе, паспрабуй тут разабрацца.

У школе Алег вучыўся на чацвёркі і пяцёркі і ў пятым класе, праз некалькі гадоў пасля правалу ў гімнастыцы і боксе, спартыўны выбар прыйшоў да яго сам па сабе: запісаўся ў секцыю па вольнай барацьбе. Магчыма, па той прычыне, што стаў больш удумлівым, больш самакрытычным, здольным заглядваць у перспектыву, якая магла б адкрыцца перад ім. А яшчэ і таму, што яго бацькінастаўнікі не забывалі: падлетку, калі ў яго фарміруецца характар, неабходна пастаянная разумовая і фізічная запрэжка.

Гэта ўрэшце прывяло да таго, што ўжо ў дзявятым класе Алег выйграў юнацкія спаборніцтвы Цэнтральнага савета спартыўнага таварыства «Лакаматыў», а ў дзясятым стаў кандыдатам у майстры спорту. Гэта чэмпіёнства адкрывала яму дарогу ў студэнты вышэйшых навучальных устаноў краіны (а іншых, ніжэйшых мэт ні ён сам, ні Пётр Сямёнавіч, ні Алена Паўлаўна не ставілі). Бо не сакрэт, што ў тыя савецкія часы (аб якіх тут ідзе размова) многія інстытуты, універсітэты і акадэміі дапамагалі абітурыентам, што мелі высокія спартыўныя дасягненні, вытрымліваць уступныя экзамены.

Не быў выключэннем і Алег, якога асобныя ВНУ нават запрашалі да сябе на вучобу. Гэта не толькі здзівіла яго, але і прывяло да думкі, што ён, аказваецца, каштоўны кадр. Тым не менш узрослая самаацэнка не засланіла яго годнасць, не перашкаджала браць вышыню за вышынёй як у вучобе, так і ў спорце: стыпендыя ў педінстытуце за добрыя і выдатныя ацэнкі, уключэнне ў склад зборнай каманды вобласці па барацьбе.

Усё, адным словам, ішло як належыць, калі б не адна стрэмка, якая пачала калоць яго. Сустракаючыся са сваімі аднакласнікамі, якія ў школьным атэстате сталасці мелі тройкі і без экзаменаў сталі пэтэвушнікамі, яму зайздросна было чуць ад іх адно і тое ж: у час вытворчых практык у «Беларуснафце», на «Гомсельмашы», хімічным заводзе і станкабудаўнічым імя Кірава яны зараблялі больш, чым яго бацькі. А гэта азначала, што ў будучым, пасля інстытута ён, спецыяліст з вышэйшай адукацыяй, будзе атрымліваць куды менш, чым тыя троечнікі, якія ўжо стануць кваліфікаванымі спецыялістамі. Крыўдна і несправядліва, але нікуды не падзенешся, калі своечасова не прыняць нейкія радыкальныя захады.

І вось у галаву паспяховага студэнта ўпаўзла думка кінуць інстытут і пайсці на завод ці фабрыку. Пра што вось зараз і сказаў бацькам: «Я вырашыў!» Тыя, на здзіўленне, не сталі ні ўгаворваць яго адмовіцца ад задуманага, ні пераконваць у магчымай памылцы, а толькі пацікавіліся, чым выклікана яго рашэнне. І Алег чэсна сказаў, як дарослы ён хоча сам зарабляць грошы на сваё жыццё.

Летнія канікулы пасля экзаменацыйнай сесіі юнак рыхтаваўся правесці ў Калінкавіцкім раёне на зборах у спартыўным лагеры. Пётр Сямёнавіч і Алена Паўлаўна прапанавалі яму прабыць там не два месяцы, а адзін. Каб у другі ён недзе ўладкаваўся на працу і сваім заробкам папоўніў бы сямейную касу для набыцця легкавушкі, з чым Алег і пагадзіўся, ні на каліва не падазраючы, што бацькі дамовіліся паміж сабой: няхай пакаштуе рабочага хлеба.

І гэты іх хітры ход спрацаваў. Праўда, не адразу, бо Алег паставіў такую ўмову, каб быць свабодным пасля васемнаццаці гадзін, калі сонца яшчэ высока і будзе магчымасць пазагараць, пакупацца ў Сожы і паганяць разам с сябрамі футбольны мяч. Першую дамову бацькоў абрадаваць адну з гандлёвых крам горада пасадай грузчыка сын не прыняў. Другую – зрабіць свой унёсак у паспяховы прарыў да вытворчых вышынь адстаючага калектыву піларамы – таксама. І там, і там – нецікава, ніякай рамантыкі. А вось трэцяя – зусім іншая, важная справа. Асфальтабетонны завод – гэта вытворчасць матэрыялаў для пракладкі дарог, будаўніцтва жылых дамоў, школ са спартыўнымі пляцоўкамі, калгасных збожжатакоў, розных іншых збудаванняў, і ён будзе мець да іх «нараджэння» прамое дачыненне. А гэта ж гонар!

Бацькі папярэдзілі Алега, што завод знаходзіцца за горадам і што дабірацца туды трэба раненька. Галоўнае – не спазніцца на аўтобус, які, завозячы туды рабочых з горада, робіць некалькі прыпынкаў, у тым ліку недалёка ад іх дома. Рабочая змена Алега заканчваецца ў семнаццаць гадзін, а там – гуляй студэнт.

Пра першыя дні работы на заводзе Алег расказваў бацькам абмяжоўваючыся такімі словамі: знаёмлюся з вытворчасцю, прывыкаю, уваходжу ў курс спраў. Што гэта азначала, Пётр Сямёнавіч і Алена Паўлаўна выдатна ведалі: такі смурод ад дыму, хоць нос затыкай, шухлі-лапаты, насілкі са шчэбнем ды пяском, трапічная спякота ад расплаўленых гудрону і смалы і гэтак далей. Нагрузка, якую не кожны дарослы мужык вытрымае.

Але Алег на цяжкасці не скардзіўся і ў размовах з бацькамі аб завадскіх справах паводзіў сябе стрымана, а ў канцы тыдня, перад першым выхадным, прывёз дадому такую замурзаную робу, што маці ледзь адшкрэбла яе ад бруду. Пасля другога тыдня расказаў пра аднаго члена брыгады па клічцы Паўтараметра (за яго малы рост), даўшы яму такую характарыстыку: дурань. Бо, худы, як шчэпка, ён, аказваецца, у чацвёрты раз ажаніўся і тром былым жонкам аліменты на дзяцей выплачвае. А каб не мець запазычанасці, часта застаецца працаваць яшчэ і ў другую змену. Пасля трэцяга тыдня апавядаў, як двое мужыкоў у час абедзеннага перапынку на задворках прадпрыемства, на траве-мураве, прынялі на грудзі і далі храпака. А калектыў – на брыгадным падрадзе. Дык ім такую прачуханку на сходзе ўчынілі і прэміі пазбавілі, што доўга памятаць будуць.

Ва ўсіх гэтых расказах Пятра Сямёнавіча і Алену Паўлаўну радавала тое, што сын, апынуўшыся ў рабочым асяродку, пачаў разумець што да чаго, пазнаваць жыццё, рабіць высновы. Ён застаўся задаволеным сваім заробкам, які сапраўды перавысіў месячную зарплату яго бацькоў і за які Алегу купілі японскі магнітафон. Ды гэта не такі важны ўжо факт у параўнанні з яго заявай пасля месячных збораў у спартыўным лагеры: як-небудзь, а інстытут я ўжо скончу.

Праз чатыры гады ён атрымаў дыплом і, займаючы сёння салідную пасаду ў адным з прадпрыемстваў горада, з удзячнасцю не-не ды і ўспамінае, як працаваў на заводзе бетоншчыкам другога разраду. І якая цана хлеба ў рабочага чалавека.

Рыба шукае, дзе глыбей, а чалавек – дзе лепш…