Кропка на карце
Паўночнымі варотамі Беларусі называюць гэта старажытнае мястэчка на беразе аднайменнага возера
Вандроўка да паўночных варот Беларусі — у Езярышча.
Крокі гісторыі
Упершыню Езярышча (Азярышча) згадваецца ў апошняй чвэрці ХІV ста годдзя як уладанне ўдавы вялікага кня зя Літоўскага Альгерда — Ульяны — на беразе аднайменнага возера. Азяры шча і воласць згадваюцца і ў пазней шых дакументах. У XVI стагоддзі пасе лішчу нададзены статус мястэчка. На выспе возера, да якой можна дайсці, крыху замачыўшы ногі, за тры кіламет ры ад паселішча, месціцца старое гара дзішча, на якім захавалася частка вала былога замка. У Сярэднявеччы ён меў значныя ўмацаванні, разам з полацкім панаваў над усім краем і неаднойчы знішчаўся. У Лівонскую вайну ўмаца ванні былі разбураны маскоўскім вой скам і больш не аднаўляліся.
Мясцовыя насельнікі, праўда, сцвяр джаюць, што на возеры меліся яшчэ, прынамсі, два замкі, а многія з амаль дваццаці выспаў былі ў свой час засе леныя.
Захавалася ў краі багата паданняў ды ўспамінаў. Напрыклад, адна мясцо вая жыхарка прыгадала, як дзядуля распавядаў пра свой паход на гарадзі шча, дзе, як казалі, схаваны скарб. Пай шоў па амаль засыпаным праходзе, але раптам яму здалося, што пачуліся не чыя крокі: мабыць, даўно памерлага чарадзея. Дзядуля распавёў знаёмым пра свае прыгоды, і пэўны час пасля гэтага не адважваліся пасвіць на выс пе кароў.
Былая раённая сталіца
Вядома, што да рэвалюцыі ў мястэч ку функцыянавала пачатковая школа, а вось культурнае жыццё было наладжа на кепска, адсутнічала і бальніца. 1920 я гады надалі новы імпульс развіццю населенага пункта. Цікавы факт: да 1962 га Езярышча было цэнтрам раё на. Але ён да 1957 га называўся… Ме хаўскі (ад імя населенага пункта непа далёк). У тым жа годзе Езярышча ста ла гарадскім пасёлкам. Цяпер гэта тэ рыторыя ў складзе Гарадоцкага раёна. Праз Езярышча ў пачатку ХХ стагоддзя прайшла чыгунка на Санкт Пецярбург. Зараз два разы на дзень курсіруе па
сажырскі цягнік Віцебск — Езярышча. Хто пажадае, можа скарыстацца аўто бусам Віцебск — Вялікія Лукі. Адразу за мястэчкам пачынаецца тэрыторыя Ра сійскай Федэрацыі. Гэты факт абумоў лівае цесныя сувязі з дзяржавай сусед кай. Хтосьці ездзіць на працу, хтосьці — на шопінг. Хаця з гандлем у пасёлку больш менш усё добра. На цэнтраль най плошчы мястэчка існуюць свае кропкі, да якіх па пятніцах дадаецца міні рынак. Сваю прадукцыю рэалізу юць «Мяскавіт» і «Ганна», прадпры емствы грамадскага харчавання.
Горкі след вайны
Вялікая Айчынная закранула кожна га жыхара Езярышча. У сваім новым праекце «Абеліск ля дарогі» «Віцьбічы» ўжо падрабязна распавядалі пра гісто рыю помніка на мемарыяльных могіл ках у цэнтры пасёлка. Гэта танк Т 70, дзе ў брацкай магіле знайшоў вечны спачын і камандзір 139 й танкавай бры гады 1 га танкавага корпуса Сямён Хайдукоў.
Калі фашысты толькі акупіравалі мяс тэчка, яны арганізавалі ў месцы масава га пражывання яўрэйскага насельніцт ва гета. Людзі жылі ў цяжкіх умовах, па міралі ад голаду, холаду і хвароб. Неў забаве ўсе жыхары гета былі знішчаны. Як сведчылі відавочцы, некаторых ахвяр закопвалі яшчэ жывымі… Зараз на мес цы расстрэлу ўсталяваны мемарыяльны знак з надпісамі на беларускай, яўрэй скай і англійскай мовах.
Тут ёсць таксама помнік на магіле забітых фашыстамі камсамольцаў партызан.
У час Гарадоцкай аперацыі пад Езя рышчам знаходзілася стаўка каманду ючага 1 м Прыбалтыйскім фронтам Івана Баграмяна. Гэты таленавіты пал каводзец аказаўся і вельмі чулым чала векам. Ён паставіў на забеспячэнне на вакольных беспрытульных дзяцей і фактычна заснаваў дзіцячы дом, які дзесяцігоддзі гасцінна прымаў сірот. І пасля вайны маршал аказваў установе усебаковую падтрымку.
Беларускі «полюс холаду»
З 1926 года ў мястэчку функцыянуе метэастанцыя. Калі зазірнуў у гэту ціка вую ўстанову, мяне сустрэла тэхнік метэаролаг Наталля Дзярыбіна. Натал ля Сяргееўна працуе тут ужо 16 гадоў. Канешне, цяперашняя зіма нават на поўначы Беларусі была зусім не мароз най, часта даводзілася фіксаваць плю савыя тэмпературы. А вось некалькі сакавіцкіх дзён прынеслі марозы. На прыклад, уначы 24 сакавіка было мінус 9,5 градуса. Прыходзіцца толькі пры гадваць мінулыя зімы. Так, у студзені 2000 года маразы сягалі да 35 граду
саў, у сакавіку 1987 га — больш за 36. Самы ж вялікі холад быў зафіксаваны ў даваенным 1940 м — мінус 42 градусы.
Не старэюць душой старажылы
На пачатак года ў гарадскім пасёлку на 696 гаспадарак было 1312 жыхароў, у тым ліку 505 пенсіянераў.
Езярышча дало свету багата цікавых людзей, якія любяць сваё мястэчка і шмат пра яго ведаюць.
Напрыклад, былы старшыня суда Верхнядзвінскага раёна заслужаны юрыст Беларусі Вячаслаў Якімаў пры свячае сваёй малой радзіме нават літа ратурныя творы. Нядаўна ён выдаў кнігу «Азярышча», дзе праследжвае гісторыю мястэчка з сівой мінуўшчыны да нашых дзён, робіць экскурсы ў бе ларускую міфалогію. Прычым свае тво ры Вячаслаў Васільевіч піша на сакаві тай роднай мове, цудоўна ёй валодае. Ён упэўнены, што мы маем такую мінуў шчыну, якой трэба ганарыцца.
Знакавай асобай з'яўляецца Ніна Падмазава. На працягу доўгіх гадоў Ніна Ягораўна ўзначальвала школу інтэрнат для дзяцей з парушэннямі зро ку. Гэта ўстанова пасля расфарміра вання Езярышчанскага раёна заняла будынак райвыканкама. І зараз на суст рэчы выпускнікоў прыязджаюць людзі нават з за межаў Беларусі. І сёння былы дырэктар не стаіць убаку ад гра мадскага жыцця і ўзначальвае ветэран скую арганізацыю пасёлка.
Вольга Казлова працавала ў мясцо вым швейным цэху камбіната бытавога абслугоўвання. Вольга Арыянаўна ўра джэнка Магілёўшчыны, але лёс даўно ўжо звязаў яе з Езярышчам. 36 гадоў працавала на швейнай вытворчасці. Заказы да знанай майстрыхі ішлі з усіх куткоў. Быў цікавы выпадак, калі мясцо выя турысты прывезлі з Масквы нейкія набытыя вырабы. І якое ж было здзіўлен не, калі ім паказалі цэтлік з надпісам «БССР. Езярышча». Нягледзячы на па важаны ўзрост, Вольга Арыянаўна не любіць сядзець склаўшы рукі і нават у дзень майго прыезду скарыстала воль ную хвілінку і добрае надвор'е, каб па завіхацца ва ўласным агародзе.
У Езярышчы нарадзіўся і апеў яго ў сваіх творах знаны мастак Валерый Лябёдка. Пейзаж «Восеньскія разлівы. Рыбацкае Езярышча» чарговы раз на гадвае, што пасёлак размешчаны на адным з самых вялікіх на Віцебшчыне азёр. Сёння Валерый Канстанцінавіч — дэкан факультэта жывапісу Маскоўска га сацыяльна педагагічнага інстытута.
І хай даруюць мне іншыя паважаныя мясцовыя жыхары — змясціць нават прозвішчы якіх не хопіць газетнай плошчы.
«Моладзевы прарыў»
Езярышча на працягу некалькіх гадоў было адной з нефармальных сталіц бе ларускай рок музыкі. Тут з 1999 га пра водзіўся фестываль «Моладзевы пра рыў». Ініцыятарамі маштабнага мера прыемства стала мясцовая моладзь, якую ўзначалілі работнікі Дома культу ры на чале з яго мастацкім кіраўніком, а пасля і дырэктарам Сяргеем Кірэе вым. Гэты няўрымслівы чалавек у свой час з наваполацкім гуртом «Колеры» аб'ехаў не толькі неабсяжныя абшары былога Саюза, але і два тыдні выступаў на Кубе. Ён здолеў узняць культурнае жыццё рэгіёна да вельмі якаснага ўзроў ню. На фестываль прыязджалі выканаў цы не толькі з усёй вобласці, але нават з Мінска і Падмаскоўя. Самы вялікі дэсант рок гуртоў традыцыйна высаджваўся з Віцебска, дзе зараз пра падобную імпрэзу можна толькі марыць.
У чаканні адраджэння
Жыхары Езярышча цешацца пера ўтварэннямі апошніх гадоў, калі га радскі пасёлак увайшоў у рэгіянальную праграму па добраўпарадкаванні. Так, капітальна адрамантаваны жылыя шматпавярховыя дамы. Таксама пе раўтварыліся дзіцячыя ўстановы адука цыі. У пачатку гэтага навучальнага года ў прысутнасці раённай і абласной ула ды ўрачыста адкрылі пасля рэканструк цыі мясцовую школу. А праз месяц — шматфункцыянальны спартыўны комп лекс з пляцоўкай з штучным пакрыццём і прыладамі для заняткаў варкаўтам. Таксама мадэрнізаваны і дзіцячы сад, праведзены рамонт Дома культуры і іншых аб'ектаў. Жыхары аднаго толькі жадаюць: каб былі даведзены да ладу тутэйшыя дарогі.
Людзі спадзяюцца, што пераўтва рэнне малой радзімы дасць імпульс для дзелавой актыўнасці, прывабіць патэн цыяльных інвестараў — і жыццё ў па сёлку палепшыцца. Гэта хвалюе жыха роў, відаць, больш за ўсё. Немалаваж на і тое, што па тым, як выглядаюць па межныя населеныя пункты, у гасцей складваецца першае ўражанне пра нашу краіну.