Ад Заручаўскай да Калініна
Крыхубольшзакіламетрудаўжынюмаевуліца Калініна,якаяпрацягнуласяўздоўжлевагаберага ДзвіныадЗамкавайвуліцыдаплошчыПерамогі
Назву даў ручай
Вуліца вядома яшчэ са старажытных часоў як шлях да Ніжняга замка (тэры# торыя ў раёне Дабравешчанскай царк# вы). А першую назву даў Замкавы ручай (ці проста Ручай), які цёк праз цяпераш# нія Летні амфітэатр і бізнэс#цэнтр «Мар# ка#Сіці» да ўпадзення ў Дзвіну. Тэрыто# рыя злева ад яго і пачала называцца За# ручаўем: тут, дарэчы, зараз знаходзіц# ца і рэдакцыя нашай газеты.
У Заручаўскай слабадзе людзі пачалі сяліцца з ХІІ стагоддзя, а да ХVII — сфар# мавалася вулічная планіроўка. У ХІХ ста# годдзі тут размяшчаліся крамы, дзе ган# длявалі тытунём, мануфактурай, ільном, мукой, мясам, была адзіная ў Віцебску пераплётная майстэрня. Тут жа быў прыватны дзіцячы садок для яўрэйскіх дзетак.
У 1923 годзе вуліца была названа ў гонар аднаго з дзяржаўных дзеячаў СССР Міхаіла Калініна.
Пасля апошняй вайны вуліцу Каліні# на перанакіравалі на злучэнне з новай вуліцай Жасткова. Гараджане са стажам яшчэ памятаюць, як у 1980#я тут хадзіў тралейбус.
Тут жылі гарбары
Вуліцу Заручаўскую ў розныя часы яшчэ называлі Мала#Магілёўскай (ад Магілёўскага рынка, які займаў знач# ную частку цяперашняй плошчы Пера# могі) і Кажамяцкай. Апошняе наймен# не тлумачыцца тым, што тут, на бера# зе, кампактна сяліліся майстры па ап# рацоўцы скуры — гарбары#кажамякі. Знакаміты віцебскі краязнаўца Мікалай Нікіфароўскі згадваў, што набярэжная «немощеная, грязная, решительно от# талкивала от себя не только запахом дубильной кислоты». А на кірмашы былі «базарный гам, клятвенные уверения, спор, брань… протягивания рук в чужие карманы за кошельками или к поклаже на возу».
Тым не менш менавіта на грошы гар# барнага цэха на перакрыжаванні з ця# перашняй вуліцай Марка Шагала была збудавана Уваскрасенская (Заручаў# ская, Кажамяцкая) царква.
Людзі свята верылі Богу
Дакладна вядома, што драўляная царква існавала ўжо ў пачатку 1600#х гадоў. Напрыканцы ХІХ стагоддзя тут была пабудавана каменная бажніца ў стылі віленскага барока. Падчас напалеонаўскай вайны французы ў баж# ніцы ўсталявалі жорны для памолу мукі. Неўзабаве пасля рэвалюцыі царква была зачынена. У час Другой сусветнай вайны святыня была су# р'ёзна пашкоджана, а пасля, ужо ў мірны час, яе напаткаў лёс многіх іншых разбураных куль# тавых пабудоў.
У пачатку ж вуліцы, бліжэй да Дзвіны, у пер# шай палове ХІХ стагод# дзя была пабудавана адна з самых магутных у горадзе сінагог — Вя# лікая Харальная, альбо Хабадніцэ. У народзе яе таксама называлі Зару# чаўскай па раёне знаходжання. Таўшчы# ня сцен дасягала двух метраў! Але гэты факт не перашкодзіў багаборчым ула# дам узарваць святыню. Адзін з віцебскіх старажылаў узгадваў, як дзецьмі капа# ліся на гэтым месцы і знаходзілі… фран# цузскія шэўроны з 1812#га…
Аб'яднанні прафесіяналаў
Адзін з самых каларытных будынкаў па вуліцы Калініна — № 4. Яго з 1958 года займае абласное аб'яднанне праф# саюзаў. У структуру, якой кіруе Іван Ваз# міцель, летась пераабраны на новы тэрмін, уваходзяць 14 абласных камітэ# таў, 87 галіновых гаркамаў і райкамаў, 23 раённыя і гарадскія аб'яднанні.
А вось у доме №14а (самы малады і сучасны на вуліцы) размясцілася Асацы# яцыя наймальнікаў і прадпрымальнікаў. Яна аб'ядноўвае гаспадароў і кіраўнікоў прыватных прадпрыемстваў, індывіду# альных прадпрымальнікаў, якія зацікаў# лены ў развіцці прадпрымальніцтва і эканамічных свабод у краіне. Стар# шынёй з'яўляецца генеральны дырэк# тар таварыства з абмежаванай адказ# насцю «Альянспласт» Мікалай Сілінаў, а ганаровым старшынёй — генеральны дырэктар холдынга «Марка» Мікалай Мартынаў.
«Папяровых спраў» знаўцы
На ўзгорку напрыканцы вуліцы, у доме № 22, размясціўся Дзяржаўны архіў Віцебскай вобласці. Гэта надзвы# чай важная ўстанова была створана яшчэ ў даваенным 1938 годзе на базе Віцебскага аддзела Цэнтральнага архіў# нага ўпраўлення БССР. Тут захоўваюц# ца дакументы з часоў усталявання ў рэ# гіёне савецкай улады ў 1917 годзе. Пе# рад акупацыяй, у 1941#м, фонды не пас# пелі вывезці ў эвакуацыю. Пры адступ# ленні немцы спрабавалі забраць архіў#
ныя матэрыялы, аднак ужо за межамі Беларусі цягнік адбілі нашы вайскоўцы, і каштоўныя паперы вярнуліся да месца свайго пастаяннага захоўвання.
У сучасным будынку ўстанова працуе з часу яго ўзвядзення ў 1963 годзе. Яе дырэктар Таццяна Свістунова адзначае, што сёння ў архіве больш за 1,3 мільёна адзінак захоўвання. Ён абслугоўвае Віцебск, а таксама Віцебскі, Бешан# ковіцкі, Гарадоцкі, Лёзненскі, Чашніцкі і Шумілінскі раёны. Вялікую цікавасць для краязнаўцаў уяўляюць фонды віцебскіх народнай кансерваторыі, народнай мастацкай школы і краязнаўчага музея.
У будынку побач размясцілася засна# ваная ў 1923 годзе Першая Віцебская натарыяльная кантора. Тут вам параяць, што зрабіць з той ці іншай маёмасцю, як правільна яе аформіць, падарыць, за# вяшчаць. Спецыялісты дадуць прафе# сійныя парады ад вызначэння права на спадчыну да заключэння шлюбных да# моваў. Загадчык канторы Ірына Кава# ленка лічыць, што асноўная місія служ# бы — папярэджанне грамадска#права# вых спрэчак, вырашэнне тых пытанняў, якія патэнцыяльна могуць перарасці ў канфлікт і выклікаць судовае разбіраль# ніцтва. Як жартуюць юрысты, «калі спрэчкі нараджаюць суддзяў, дык нежа# данне спрачацца — натарыусаў».
«Вузкі» дом і кузня спецыялістаў
Дом № 14 (вузкі, як часта называюць яго гараджане) выклікае цікавасць сва# ёй незвычайнай архітэктурай. Адна з яго бакавых сцен амаль удвая вузейшая за супрацьлеглую. Сёння ўжо цяжка ска# заць, чым кіраваліся дойліды мінулага. У савецкія часы тут размяшчалася га# радское адраснае бюро. Яно праца# вала кругласутачна (!) і выдавала да# ведкі аб прапісцы і выпісцы грамадзян, што пражывалі на тэрыторыі вобласці. Прычым запыты дасылалі ці звярталіся асабіста як установы, так і простыя гра# мадзяне. Сёння тут Цэнтр гігіены і эпі# дэміялогіі Медыцынскай службы дэпар# тамента фінансаў і тылу па Віцебскай вобласці Міністэрства ўнутраных спраў.
Цікавасць выклікае і шаснаццаты дом. Ён быў жылы, на першым паверсе ў 1974 годзе адкрылі гарадскую стан# цыю юных тэхнікаў. Яна аб'ядноўвала віцебскія гурткі радыёспорту, авія#, ра# кета#, судамадэлістаў, картэнгістаў, кіна#, фотааператараў і іншых цікаўных школьнікаў. Лепшыя мадэлі і канструк# цыі экспанаваліся на ВДНГ БССР і Са# вецкага Саюза. У 1995 годзе рашэннем гарвыканкама на базе станцыі і клуба «Авіятар» створаны гарадскі цэнтр дзіцячай творчасці, цяперашні цэнтр да# датковай адукацыі дзяцей і моладзі, які сёння займае куды больш камфарта# бельныя будынкі…
Пад крылом МУС
Таксама на вуліцы знаходзіцца і вя# домая ўсім гараджанам «міліцэйская паліклініка». Яна месціцца ў старажыт# ным доме пад № 5. У гэтай установе прадастаўляюць шырокі спектр меды# цынскіх паслуг. У ёй абслугоўваюць супрацоўнікаў МНС, Следчага камітэта, органаў унутраных спраў і гэтак далей, а таксама членаў іх сем'яў. Астатнія гра# мадзяне могуць звяртацца сюды на платнай аснове.
Побач, у іншым старадаўнім доме, — упраўленне Дэпартамента выканання пакаранняў па Віцебскай вобласці.
Ці быць музею Пэна?
Ну і як жа абысці ўвагай пабудову пад першым парадкавым нумарам, якая асобна занесена ў «Дзяржаўны спіс гісторыка#культурных каштоўнасцяў Віцебска» разам з забудовай вуліцы Ка# лініна (дамы №№ 3, 5, 14 і 20)! Доўгі час тут быў гарадскі радыётрансляцыйны вузел. Тут ужо даўно плануюць зрабіць музей Юдэля Пэна — настаўніка Марка Шагала. Цікавы факт: да рэвалюцыі у будынку была яўрэйская школа (хедэр), у якой якраз вучыўся будучы сусветна вядомы мастак.
Усе ў парк!
Бліжэй да Дзвіны ў даўнія часы пра# лягала Ніжне#Набярэжная вуліца. Ад яе зараз ужо не засталося аніякага следу. У савецкія часы тут была адна з распаў# сюджаных тады танцавальных пляцовак і сквер імя Калініна.
У 2010#м да 65#годдзя Вялікай Пера# могі стварылі парк Пераможцаў. На плошчы 4 гектара ёсць Алея вайсковай славы з узорамі баявой тэхнікі, парашут# ная вышка, атракцыёны і аб'екты гра# мадскага харчавання. Асабліва тут ажыўлена ў час «Славянскага базару ў Віцебску», калі свае намёты выстаўля# юць прадпрыемствы спажыўкааперацыі з раёнаў. Праўда, хацелася б, каб парк адпавядаў свайму прызначэнню і ў лет# нюю спёку тут было б магчыма схавац# ца ад сонечных промняў.
Верыцца, што неўзабаве тут з'явіц# ца і кола агляду, якое дазволіць гара# джанам і гасцям убачыць з вышыні, які ж ён усё ж такі прыгожы, наш старажыт# ны і вечна юны Віцебск!