Turkije haalt bakzeil met Erdogankliklijn
INITIATIEF CONSULAAT IN ROTTERDAM WAS ‘MISVERSTAND’
Een oproep van het Turkse consulaat in Rotterdam aan de Turkse gemeenschap in Nederland om beledigingen aan het adres van Erdogan te melden, leidde tot verbazing en onbegrip in Nederland. Het consulaat haalde gisterenavond bakzeil en liet weten dat alles op een ‘misverstand’ berustte.
BRUSSEL | ‘Ik ken Erdogan nog uit de tijd dat hij een jongenshoertje was in Istanboel, en ik ben een ontevreden consument.’ Gevraagd naar een reactie over de Erdoganrel met de Duitse komiek Jan Böhmermann, deed Hans Teeuwen op RTL in zijn gekende stijl zijn duit in het zakje. De zaak-Böhmermann leeft in Nederland veel sterker dan bij ons, waar slechts een occasionele cartoon of een item in De Ideale We
reld eraan werd gewijd. Vervolging, zoals Böhmermann die de Turkse president in een satirisch gedicht onder meer een ‘geitenneuker’ had genoemd, riskeert Hans Teeuwen niet. De wet die het verbiedt om een bevriend staatshoofd te beledigen, bestaat ook in Nederland. Maar ze is enkel van toepassing als dat staatshoofd zich ook in Nederland bevindt. Minister van Justitie Ard van der Steur gaat na hoe die wet kan worden afgeschaft – D66 werkt al aan een wetsvoorstel. Maar politiek Nederland schrok zich gisteren een hoedje toen bekendraakte dat het Turkse consulaat in Rotterdam een e-mail had verstuurd aan Turkse organisaties in Nederland met de vraag om beledigingen aan Erdogan, aan Turkije, en/of het Turkse volk, te melden. De Nederlandse minister-president Mark Rutte zei ‘ verbaasd’ te zijn over de oproep. Hij kondigde aan dat het Turkse consulaat om uitleg werd gevraagd via de Nederlandse ambassade in Ankara. Minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders vond de oproep om beledigingen te melden ‘geen goeie zaak’. Er staan de Turken ook andere wegen open als ze pro-
blemen hebben met bepaalde zaken, aldus Koenders. ‘Nederland kent vrijheid van meningsuiting, los van wat je van alle uitlatingen vindt.’ Ook in de Tweede Kamer rezen kritische vragen en werd beslist dat er een debat over de kwestie kwam. Het consulaat bond gisterenavond laat in. In een brief aan de Turkse organisaties liet ze weten dat het om een ‘misverstand’ ging. Door een ‘ongelukkige formulering’ was de eerste brief ‘verkeerd begrepen’.
‘Nuance niet het juiste middel’
Maar wat moet je van de uitlating van Teeuwen vinden? Onverwacht was die in elk geval niet. De Nederlandse cabaretier had eerder een oproep gedaan aan alle cartoonisten en satirici om Erdogan te bedelven onder de beledigingen. De zaak komt sinds een week in zowat elke Nederlandse talkshow aan bod. Wordt hier getornd aan het recht op vrije meningsuiting? Of gaat het ook om discutabele smaak? Ruben Oppenheimer, cartoonist bij De Standaard en bij NRC Han
delsblad, is één van de trekkers van dat debat. Hij postte een cartoon op Facebook van Erdogan die zich aan het vogeltje van Twitter vergrijpt, met de suggestie dat de Turkse president de vrije pers ver- kracht. Facebook verwijderde die post. Daarop plaatste de cartoonist een nieuwe tekening waarin hij het vogeltje door het Facebooklogo had vervangen. ‘Ik leg altijd nuance in mijn tekeningen, maar nu is nuance niet het juiste middel’, legt Oppenheimer uit. ‘Deze zaak is ook helemaal niet bij Böhmermann begonnen, maar wel in Turkije, waar cartoonisten die de familie Erdogan als een kameel, een olifant en een kikker hebben voorgesteld, een monsterboete hebben gekregen. Ik kan niet lachen met cartoonisten die in de cel belanden. Maar in Turkije wordt massaal op die lui gestemd. Dat een Duitse satiricus, die heel handig een grap heeft gemaakt, Erdogan de gordijnen injaagt en die trut van een Merkel daar ook op ingaat, vind ik weerzinwekkend. In 2009 heeft Merkel de Deense cartoonist Kurt Westergaard openlijk gesteund. We moeten juist pal achter satire staan.’ Niet iedereen zit op dezelfde lijn. Freek de Jonge wrong zich in de talkshow De Wereld Draait Door in bochten om uit de discussie te blijven. Dan vroeg hij toch, hardop: ‘Mag je beledigen? En mag iemand zich nog beledigd voelen? Tweemaal ja. Böhmermann zei dat hij Erdogan ging beledigen en hij nam het risico. Wat moet ik er nou nog meer over zeggen?’ ‘Plots schijnt het elkaar uitmaken voor pedofiel of geitenneuker de kwintessens van de westerse vrijheid van meningsuiting’, stelde docent publiekrecht en journalistiek Koen Lemmens, in deze krant. Of je om Erdogan-grappen en om Hans Teeuwen lacht, is volgens Oppenheimer een kwestie van smaak: ‘Teeuwen komt over als een platvloerse kerel met een grote bek, en dat is hij ook. Maar hij weet verdomd goed wat hij doet.’ Oppenheimer wijst erop dat Teeuwen een grap uithaalde met koningin Beatrix, maar dat die het niet in haar hoofd zou halen daarvoor naar de rechter te stappen. ‘Ze besefte zelf wel hoe belachelijk ze zich dan zou maken. Dat is toch het prettige aan Nederland, en ik dacht, ook aan Duitsland.’
‘In 2009 heeft Merkel de Deense cartoonist Kurt Westergaard openlijk gesteund. We moeten juist pal achter satire staan’ RUBEN OPPENHEIMER cartoonist bij De Standaard en NRC Handelsblad ‘Nederland kent vrijheid van meningsuiting, los van wat je van alle uitlatingen vindt’ BERT KOENDERS Nederlands Minister van Buitenlandse Zaken