Kleutertekeningen gevonden in middeleeuws manuscript

Wie tekende kopvoeters in de marge van een veertiendeeeuws kerkboek?

Een koe of een paard, een mens en iets wat de duivel moet voorstellen. Een stel kleuters moet een boel plezier hebben beleefd met het kladden in een kostbaar middeleeuws manuscript, denkt Deborah Thorpe. In de marges van een veertiende-eeuws franciscaans manuscript, uit een Napolitaans klooster, trof de historica van de universiteit van York diverse kindertekeningen aan, waaronder enkele voor kleuters typische kopvoeters. Volgens kinderpsychologen moeten de tekeningen gemaakt zijn door kinderen van vier tot zes jaar oud. Mogelijk kwamen de tekeningen pas in het manuscript terecht toen dat al enkele eeuwen oud was – in de middeleeuwen golden manuscripten als uiterst kostbaar, maar in latere eeuwen werd er losser mee omgegaan. ‘Je kunt je niet voorstellen wat er allemaal is gebeurd met middeleeuwse handschriften’, zegt Jef Janssens, emeritus hoogleraar oudere letterkunde van de KU Brussel. ‘Negentiende-eeuwse kloosterzusters hebben er perkamenten hartjes uitgesneden als bladwijzer, miniaturen werden uitgeknipt om te worden verkocht, boekbanden werden in tweeën gedeeld, ze werden gekookt om als lijm te dienen. Het is perfect mogelijk dat kinderen in een middeleeuws manuscript in de marge hebben getekend.’ Deborah Thorpe weet niet hoe en wanneer de kindertekeningen in het manuscript zijn terechtgekomen, schrijft ze in vakblad Cogent Arts & Humanities. ‘Misschien deden deze kleintjes iets wat mocht, misschien ook niet. Het verhaal van het manuscript wordt er enkel fascinerender door.’ Volgens Erik Kwakkel, boekhistoricus bij de universiteit Leiden, zijn er wel meer gevallen bekend van kinderen die in middeleeuwse boeken kladderden, ‘hoewel we nooit zeker kunnen weten hoe oud de “boosdoeners” waren.’ Geregeld vinden wetenschappers aantekeningen en tekeningen in middeleeuwse manuscripten, zegt Kwakkel. ‘ Het was niet zo dat er strenge regels waren tegen het maken van aantekeningen in perkamenten boeken – hoewel dat materiaal heel duur was.’ Zulke regels kwamen er pas in de vijftiende eeuw, en alleen bij bepaalde monastieke orden, aldus Kwakkel.

Volgens kinderpsychologen moeten de tekeningen gemaakt zijn door kinderen van vier tot zes jaar oud

Rr De tekeningen werden mogelijk eeuwen later aan het manuscript toegevoegd.