80 JAAR NA DE STAATSGREEP De platen die Franco verbood

In het Spanje van Franco kreeg de jeugd een erg gekuist beeld van de Angelsaksische popcultuur aangeboden. Platenhoezen werden aan de lopende band gecensureerd, maar ook onschuldige popliedjes werden verboden, vaak om ronduit ridicule redenen.

Spanje mag intussen een liberaal land zijn dat het homohuwelijk erkent, maar tot veertig jaar geleden zat het land in de wurggreep van een dictator die zich door de katholieke moraal liet leiden om de meest bizarre vormen van censuur in te voeren. Zodra Generaal Franco in 1939 aan de macht kwam, vielen boeken, kranten, radio en zowat alle cultuuruitingen ten prooi aan censuur. Maar pas in de jaren 60, met de explosie van de popmuziek en de toenemende permissiviteit die doorsijpelde in de songteksten en de albumcovers, konden de ambtenaren op het Directoraat Populaire Cultuur zich helemaal uitleven. Probleem was: ze waren maar met vier, en ze hadden alleen in de namiddag tijd om zich met die ordinaire rotzooi bezig te houden. Toch slaagden ze erin om tussen 1960 en 1977 honderden albumcovers te censureren en in totaal 4.343 liedjes te verbieden wegens seksueel te expliciet, ketters of politiek subversief. Uit de expositie die El Born Centre de Cultura i Memoria in Barcelona aan het onderwerp wijdt, blijkt dat hun gebrekkige kennis van de Engelse taal hen soms tot bizarre en vaak tot ongemeen grappige beslissingen noopte.

Satanslied

De tentoonstelling draagt de naam Vibracions prohibidas, meteen een verwijzing naar een eerste verboden satanslied: ‘Good vibrations’ van The Beach Boys, een song die bij de meeste mensen beelden oproept van ongerepte stranden, energieke golfslag, blonde meisjes en gebruinde surfers. Niet zo bij de censuurjongens van Franco. In de verantwoording van het verbod staat te lezen: ‘De tekst ontsproot duidelijk aan het brein van de drugsverslaafde onderklasse van Amerika, wiens hele levensvisie is gebaseerd op seks. De “vibrations” verwijzen duidelijk naar het orgasme. Het is mijn overtuiging dat dit lied veel jonge mensen tot ontuchtige dansjes zou kunnen verleiden. Daarom moet het worden verboden.’ De interpretatie door de ambtenaren verraadt soms een zeker talent voor paranoia. Het liedje ‘Donna’ uit de musical Hair bevat de tekstregel ‘ There

was a 16-year-old virgin’, wat reden genoeg was om het liedje te verbieden. ‘De auteur gaat ervan uit dat meisjes van zestien zelden nog maagd zijn’, luidde de argumentatie. Het gebrekkige Engels van de ambtenaren deed hen ook besluiten dat ‘Just like a woman’ van Bob Dylan niet door de beugel kon wegens ‘de homoseksuele verwijzingen’. En ‘ Waiting for the man’ van Velvet Underground moest eraan geloven omdat het ging ‘over een meisje dat op haar vriend stond te wachten’ – terwijl de ware betekenis, het wachten op de drugsdealer, misschien een betere reden voor censuur was. ‘ Heroin’ was nog zo’n drugslied van VU die om een andere reden achter slot en grendel moest: waar Lou Reed ‘for the kingdom’ zingt, hoorde de Spaanse censuur het werkwoord ‘foiking’. ‘ Ik vind dat woord in geen enkel woordenboek,’ schreef de ambtenaar met dienst, ‘maar volgens mij is het een vervormde uitspraak van “fucking”.’

De heilige Drievuldigheid

Met religie mocht al helemaal niet gesold worden. Dat ondervond die brave Don McLean toen zijn monsterhit ‘American Pie’ de Spaanse grens wou oversteken. McLean heeft het in die song onder meer over de vliegtuigcrash die het leven kostte aan Buddy Holly, Richie Valens en the Big Bopper – hij noemt ze ‘ the father, son and holy ghost’. Dat had hij beter kunnen laten, want in de Spaanse versie werd die tekstregel weggebiept wegens heiligschennis. Nog fout geïnterpreteerd antireligieus sentiment: het suikerzoete ‘Imagine’ van John Lennon. ‘ Imagine there’s no heaven (...) and no religion, too...’ Nee, dat kon absoluut niet. ‘Een vreselijk negatief lied dat alles wil onderdrukken, zelfs religie, in de hoop iedereen mee te sleuren in het verderf.’ Verboden. Lennon liep ook tegen de lamp met ‘The ballad of John en Yoko’, vanwege dit zinnetje: ‘ You can get married in Gibraltar near Spain.’ Franco wou Gibraltar weer bij Spanje, daar moesten verdorie geen Britten gaan trouwen.

Gezocht: een nieuw geluid

Dit soort uitwassen van het Franco-regime werken nu op de lachspieren, maar de aanhoudende strijd tussen de jonge, opstandige generatie en het bekrompen, repressieve regime heeft ook wonden geslagen in de Spaanse samenleving. De Spaanse muziekindustrie is dat tijdperk van censuur nooit helemaal te boven gekomen: ze heeft het nog altijd moeilijk om nieuwe geluiden te aanvaarden, durft nauwelijks risico’s te nemen en herkent plaatselijk talent nog niet als ze er met de neus op wordt gedrukt. De Spaanse muziekscène heeft nooit het geluk gehad een geniale rebel naar voren te kunnen schuiven zoals de Spaanse film dat wel kon, met Pedro Almodovar.

Zelfs het suikerzoete ‘Imagine’ van John Lennon werd verboden, wegens antireligieus en vol negatieve gevoelens

‘Vibracions Prohibidas’, nog tot 28 augustus in El Born Centre de Cultura i Memoria in Barcelona