Waarom ik Erdogan nog steeds steun
Is een iets centraler en autoritairder geleide democratie zo slecht? Mag ik vinden dat België op sommige punten faalt?
Laat ik mezelf eerst voorstellen. Wijlen mijn grootvader is in 1963 naar België komen werken in de mijnen van Heusden-Zolder. Dankzij de steun van mijn ouders heb ik rechten kunnen studeren en de sociale ladder kunnen beklimmen. Ik voel me evengoed Belg als Turk. Met veel overtuiging heb ik meerdere Belgische waarden, opvattingen, smaken en tradities overgenomen. Maar ik ben ook heel Turks. Meer dan ik soms besef en wil toegeven, al ben ik fier op mijn afkomst. Ik vind de combinatie van mijn identiteiten schitterend: de kille nuchterheid verweven met de verhitte passie. Ik stoor mij aan de berichtgeving over Turkije, met alleen pro’s en contra’s. Het gevoel (over Erdogan) bepaalt de visie.
Daad- en wilskracht
Aanvankelijk juichte ik Erdogans aanpak toe. Als laatstejaarsstudent kon ik maar niet begrijpen dat het anno 2000 voor ge- sluierde Turkse studentes onmogelijk was om zich in te schrijven aan de universiteit, terwijl dat in België wel kon. Ik herinner mij zijn overwinningstoespraak van 2002, waarin hij zei dat de tijd rijp was om een aantal maatschappelijke evenwichten te herstellen. Iedereen had door waarover hij het had, maar het duurde – ondanks de onafgebroken jaren van absolute meerderheid – bijna tien jaar om voor elkaar te krijgen dat alle instellingen in het land gesluierde studentes toelaten. Later daalde mijn sympathie, omdat hij verschillende keren een momentum gemist heeft om een minder verdeeld Turkije te creëren. Maar ik veroordeel hem daarvoor niet. Hij heeft nooit anders gekend. Wat verwacht u van iemand die vier maanden heeft moeten brommen omdat hij een gedicht voorlas dat nota bene studiemateriaal was in sommige schoolboeken? Geen Europees commissaris gehoord die toen dat vonnis veroordeelde, trouwens. Maar ik ben blijven sympathiseren met hem, omdat ik zijn daad- en wilskracht benijdde en bewonderde. Ik herinner mij een vergadering jaren geleden in Brussel, waarbij een honderdtal hoogopgeleide Turken uit België door Erdogan werden uitgenodigd. Het ging over het nut en de noodzaak van een Turks middenveld. Hij heeft liefst zes uur met ons gedebatteerd, zonder pauze. Zo’n passie kleeft aan de ribben bij de aanwezigen.
Honderden Voltaires
We moeten de Turkse politiek dringend eens door een andere dan de westerse bril bekijken. Democratie is inderdaad een verheven manier van besturen. Maar (West-)Europa heeft er honderden jaren, honderden oorlogen en honderden Montesquieus en Voltaires voor nodig gehad om te geraken waar het nu staat. De scheiding der machten en de werking van het staatsbestel zijn begrippen die hier vrijwel niet ter discussie staan. Turkije staat nog niet zover. Het Turkse stadium in dit proces in acht genomen, doet het land het nog niet zo slecht. Bovendien kan onze notie van democratie alleen gedijen in een politiek en militair rustig klimaat. Denkt u dat België dezelfde democratische principes zou kunnen hoog houden als het Syrië, Irak en Iran als buur zou hebben? Als er al decennialang oorlog wordt gevoerd in de regio, België de enige democratie in de streek zou zijn, er een onwaarschijnlijk aantal vluchtelingen asiel zou hebben gevraagd, de provincie Luxemburg zich zou willen afscheiden? Verguis Erdogan niet wegens een gevoel dat hij niet deugt, maar geef hem evenveel krediet als een andere regering met dezelf-
de legitimiteit. Kunnen de tekenen waaruit men hier afleidt dat Turkije naar een islamitische dictatuur verglijdt, niet het recht zijn van een democratische regering om een eigen beleid volgens een eigen partijstandpunt uit te stippelen? Zeker als men die visie keer op keer bevestigd ziet bij de stembusgang? Zeker als het geldende, gelaïciseerde staatsbestel niet overeenstemt met de gevoelens van een zeer groot deel van de bevolking?
Oosterweel
De vraag is of Erdogan niet uit pure noodzaak de afgelopen veertien jaar het bureaucratisch, gerechtelijk en militair apparaat naar zijn hand tracht te zetten, gewoon om ze in stand te houden. De waarheid zal al- licht ergens in het midden liggen. Is een – toegegeven – iets centraler en autoritairder geleide democratie zo slecht? Mag ik vinden dat België op sommige punten faalt? Hoeveel jaren zijn wij al bezig met BAM en het Oosterweeltracé zonder dat één steen is gelegd? In Turkije hebben ze de op drie na grootste hangbrug ter wereld in drie jaar gebouwd. België en Turkije zouden beter wat goede gewoontes van elkaar overnemen. Denk aan een Turkije waar meer verdraagzaamheid voor het gedachtegoed van de ander heerst, waar polarisatie plaatsmaakt voor nuchterheid. Denk aan een België waar de inwoners zich als Belg betrokken voelen bij alle ontwikkelingen van hun land in plaats van zich alleen maar te bekommeren om zichzelf. Tot slot: mag ik iedereen vragen om deze coup iets kritischer te bekijken? De pers laat geen spaander heel van een nochtans democratisch verkozen Erdogan. Iedereen staat versteld van de snelheid waarmee lijsten van namen naar boven komen die gelinkt worden aan Gülen. Is men vergeten dat de strijd al langer woedt en dat de staatsveiligheid al langer over deze namen debatteert? Minister-president Geert Bourgeois vergelijkt het Turkse beleid in noodtoestand met nazipraktijken. Dat is overtrokken. Noodtoestanden vereisen bijzondere maatregelen die doorgaans heel verregaand zijn, soms ook verkeerd, maar altijd ingegeven vanuit het instinct van zelfbehoud.