Nu sommige politici van mening veranderen in het Eandis-dossier, lijken alle scenario’s weer mogelijk, schrijft Betrek de burger bij Eandis

De Eandisstory heeft een onverwachte wending gekregen. Over een beslissing die genomen leek, horen we de Vlaamse minister van Energie, Bart Tommelein, nu zeggen dat hij tegen die beslissing gekant is. Natuurlijk, hij beslist er niet over. Het zijn de 230 Vlaamse gemeenten die eigenaar zijn van Eandis, die over een week moeten beslissen. Als gemeenteraadslid van Oostende stemde Tommelein eerder nog vóór de deal. Waarom is hij nu dan van mening veranderd? ‘Omdat de Vlaming zelf wil investeren met een gegarandeerd rendement van vier procent. En omdat hij de voorbije weken van alle partijen mensen heeft ontmoet die tegen hun zin voor de deal hebben gestemd.’ Vlaanderen verkoopt dus een deel van een strategisch netwerk tegen de zin van de bevolking in.

Als alle partijgenoten van Tommelein hem volgen, dreigt de beslissing toch nog onder druk te komen. Gent zal zich zeker onthouden. In Sint-Niklaas stemden rood en groen tegen, daarin gesteund door Vlaams Belang en enkele N-VA’ers. Ook in Mechelen en Antwerpen is Open VLD nodig om aan een meerderheid te komen. Dan zijn er nog de kleinere gemeenten zoals Ranst, Kontich en andere Langemarks die al tegen gestemd hebben. Als we weten dat de beslissing op 3 oktober goedgekeurd moet worden met 75 procent van de stemmen, dreigt op die manier toch nog de vereiste 25 procent, nodig voor een blokkeringsminderheid, in zicht te komen.

Tommelein lijkt als alternatief vooral te kijken in de richting van een beursgang. Dat is niet waar het Transitienetwerk van het middenveld aan denkt. Dit netwerk dat de grote vakbonden, milieuorganisaties, de Gezinsbond en andere middenveldorganisaties groepeert, beschikt niet over een uitgewerkt voorstel, maar denkt eerder aan een burgercoöperatie die binnen Eandis dan effectief de stem en de ogen van de burger zou kunnen zijn. Op die manier zou Eandis, dat nu door de meeste burgers als een verre organisatie wordt ervaren, dichter bij die burger komen te staan. Tenminste als die coöperatie haar werk goed doet.

Het Eandisverhaal past in een veel bredere discussie over het energiesysteem van de toekomst. Net vandaag pakten Greenpeace, Friends of the Earth en de vereniging van Europese burgercoöperaties uit met een studie van de Universiteit van Delft, die aantoont dat burgers en coöperaties tegen 2050 zelf 45 procent van alle elektriciteit kunnen produceren. Voorwaarde is dan wel dat de Europese en nationale regelgeving de participatie van de burger bevordert en mogelijk maakt. Ook hier stelt zich dus dezelfde vraag als in het Eandisdossier: in hoeverre durven politici hun burgers actief te betrekken bij hun beleid, bij de vormgeving van een cruciale sector zoals de energievoorziening?

Het is een spoor dat aan politici heel andere eisen stelt, maar dat niet per se trager is dan de oude politiek: zie de eindeloze Oosterweelsaga waar de politiek pas recent de burgerorganisaties als partners in plaats van als tegenstanders is gaan bekij- ken. Dat roept de bijkomende vraag op of een Chinees staatsbedrijf als aandeelhouder wel voldoende openheid biedt om in te spelen op de vragen van wakkere burgers. In China wordt de burger immers niet geacht een politieke rol te spelen of zelfs maar een mening te uiten. Willen we dat een zo belangrijke structuur mee in handen komt van een staatsbedrijf van een staat die de voorbije jaren steeds meer afstand nam van democratie en vrijheid?