Universiteit alleen voor elite
Vijftig jaar na de democratisering zijn we terug bij af. Dat zegt UHasseltrector Luc De Schepper. ‘We missen grote groepen jong talent.’
BRUSSEL | ‘De democratisering van het hoger onderwijs is mislukt. Een ongemakkelijke waarheid, maar iemand moet het zeggen.’
Met die boodschap opent Luc De Schepper, die zijn vierde termijn als rector van de UHasselt begint, vandaag het academiejaar in Limburg.
Doel van de democratisering van het onderwijs, gestart in de jaren zestig, is kinderen uit laaggeschoolde en kansarme gezinnen een kans te geven hogere studies aan te vatten.
‘Maar ik vrees dat we afglijden naar een erfelijke meritocratie waarin vooral één groep jongeren een hoger onderwijsdiploma behaalt: die met hoogopgeleide ouders.’
Dat staaft De Schepper met cijfers van de Oeso. ‘In de jaren tachtig steeg het percentage hoogopgeleide jongeren met een van de ouders met enkel een diploma hoger secundair onderwijs van 42 naar 51 procent. Afgelopen decennium is dat teruggelopen tot 40 procent, het laagste ooit. De winst is volledig verloren gegaan.’
Hetzelfde beeld ziet De Schepper bij de groep hoogopgeleide jongeren met laagopgeleide ouders. Twintig jaar geleden piekte die tot een aandeel van bijna 30 procent, om vandaag af te kalven tot 22 procent. ‘Terug naar af dus.’
Met andere woorden: universiteiten blijven elitair en missen volgens de rector grote groepen van jong talent. Daarbij kijkt hij met bijzondere aandacht naar de kinderen van ou- ders van allochtone origine.
De Schepper merkt nog op dat er in twee regio’s opvallend minder geparticipeerd wordt aan het hoger onderwijs: West-Vlaanderen en zijn Limburg. Daarom pleit hij voor een ‘sterke regionale verankering’ van de UHasselt. Hij wil er tien extra opleidingen bij, zoals burgerlijk ingenieur en de master geneeskunde.
Die nabijheidspolitiek moet de drempel naar de universiteit verlagen, luidt de logica. ‘Dit geldt zowel voor Limburg als voor West-Vlaanderen, waar evengoed een volwaardige universiteit thuis is.’
De Schepper beseft dat hij met die boodschap in de eerste plaats zijn collega-rectoren op stang jaagt. Met name Rik Torfs, omdat Leuven nu al veel studenten ontvangt die na hun bachelor in Hasselt daar verder studeren. De Schepper wil die braindrain tegengaan.
Vraag is of de Vlaamse regering staat te springen voor de plannen van De Schepper. Die zouden zeventig tot tachtig miljoen euro kosten, in budgettair krappe tijden. Bovendien moet er gewied worden in het overaanbod aan opleidingen.
‘We glijden af naar een erfelijke meritocratie waarin vooral kinderen van hoogopgeleiden een hoger diploma halen’
| ’Wij verstoren al dertig jaar de rust in het universitaire landschap. Ik lig daar niet wakker van. Er zal nu weer een steen in de kikkerpoel vallen. Maar als rector ben ik verplicht om me honderd procent voor mijn universiteit in te zetten. Dit wil de basis.’
UHasselt-rector Luc De Schepper vangt zijn vierde ambtstermijn aan met een ongeziene ambitie: tien nieuwe opleidingen wil hij erbij, goed voor een groei tot tienduizend studenten. En dat in tien jaar tijd. Met ruim zesduizend studenten is zijn universiteit vandaag de kleinste in Vlaanderen.
‘We zijn geïnspireerd door de “civic universities” in Engeland en de VS. Vrij vertaald: de maatschappelijke universiteiten. Wij willen de motor zijn van regionale ontwikkeling door ons onderwijsaanbod en ons onderzoek op de economische ontwikkelingen hier af te stemmen.’
Op het verlanglijstje van De Schepper prijken daarom vooral nieuwe opleidingen die aansluiten bij de ‘life sciences’-sector en het maatwerk, in de provincie Limburg goed voor duizenden banen. Een master in de geneeskunde, maar evengoed een volwaardige opleiding tot burgerlijk ingenieur. En ook voor psychologie wil hij plaats maken.
Doel is om onder meer de braindrain tegen te gaan. Veel studenten in de wetenschappelijke richtingen moeten nu na hun bachelorstudie in Hasselt naar een andere universiteit uitwijken.
Ramp voor Limburg
‘Dat is een drama voor een regio als Limburg. West-Vlaanderen heeft hetzelfde probleem: de Kulak ziet ook haar talenten vertrekken. Studenten verhuizen naar bijvoorbeeld Leuven voor een masteropleiding en starten er ook een carrière. We schatten dat we zo een derde tot de helft van onze studenten uit een wetenschappelijke opleiding verliezen. Dat is een ramp voor Limburg.’
De Schepper verduidelijkt: de UHasselt wil geen kerkelijk recht of sociologie aanbieden. ‘Over die extra tien opleidingen is goed nagedacht in het kader van het SALK, het strategisch actieplan voor Limburg.’
In het kader daarvan lopen er ook een vijftigtal doctoraten in het Jessa Ziekenhuis en het Ziekenhuis OostLimburg (ZOL). De Schepper ijvert voor een erkenning als academische ziekenhuisafdelingen. ‘Daar wordt veel goed werk geleverd.’
In Vlaanderen bestaat er een moratorium op nieuwe opleidingen. Er mogen er voorlopig geen nieuwe bijkomen. Limburg legt er nu toch tien nieuwe op tafel. Dat leidt tot wrevel bij de andere universiteiten. ‘Imperialisme’, noemt een hooggeplaatste bron het, die ook vreest voor ‘de goede vrede’. Een andere bron laat weten de ontwikkelingen ‘kritisch te volgen’.
Rector De Schepper is zich bewust van het gefluister. ‘Ik begrijp dat andere universiteiten daar niet op zitten te wachten. Maar in het verleden creëerden we hier en daar een opleiding bij. Voor het eerst leggen we nu een totaalplan op tafel. Tot hier, en dan stoppen we met uitbreiden.’
En minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V)? ‘Ik heb er met haar over gesproken. Ze zegt niet a priori nee. Maar ze zegt wel dat het nu niet kan.’
Conflict met Torfs
Om de tien nieuwe opleidingen te financieren rekent De Schepper op 70 tot 80 miljoen euro van de overheid. Middelen die zouden kunnen komen uit het optrekken van het onderwijsbudget van 1,4 naar 2 procent van het bruto binnenlands product. ‘Met de UHasselt krijgen we nu 5,5 procent van de middelen voor 13 procent van de achttienjarigen. Als we meer vragen, is dat niet gek.’
Of dit zijn relatie met de Leuvense rector Rik Torfs zal beïnvloeden, durft De Schepper niet te zeggen. Torfs liet zich al eens ontvallen dat er ‘in het oosten van het land meer gebradeerd wordt met diploma’s’. Of dat Vlaanderen te klein is voor vijf universiteiten.
‘Met de vorige rectoren, Marc Vervenne en Mark Waer, heb ik nooit over de grond gerold in de pers. Het ligt meer in het karakter van Rik om het conflict aan te gaan. Terwijl er op het terrein wel goed samengewerkt wordt, bijvoorbeeld in onze rechtenopleiding. Ik zeg altijd: aan de basis loopt het goed, aan de top niet altijd.’
En het verwijt dat Vlaanderen te klein is voor vijf universiteiten, zoals Noël Slangen ook nog schreef in Het
Belang van Limburg? ‘In elk ontwikkeld land is er één universiteit per miljoen inwoners. Dat stimuleert de kenniseconomie. Waarom zou dat hier niet kunnen?’
‘We willen ons onderwijsaanbod en ons onderzoek op de economische ontwikkelingen hier afstemmen’ LUC DE SCHEPPER Rector UHasselt