ZAKKEN VOL VAKANTIEKAARTJES
De bestuurders van Europa doen erg hun best om graag gezien te worden. Vroeger waren ze daar niet mee bezig. Ze leefden onder een stolp, maakten beleid in de luwte en trokken zich niets aan van wat de mensen daarvan dachten. Daarna kwam de periode waarin ze meenden dat liefde vanzelfsprekend was. De communicatie bestond uit hoerafoldertjes die de Europese Verwezenlijkingen op blinkend papier en in elke officiële taal bejubelden. Eén keer per jaar, op de opendeurdag van de instellingen, werd het volk uitgenodigd om ze te komen vieren, en er nog meer brochures in de pollen gestopt te krijgen. Uit dankbaarheid, en bombastisch begeleid door Beethovens Negende, moest iedereen zich spontaan Europeaan voelen. Het is niet geweten of Noord-Korea inspiratie haalde bij de Europese Unie, maar het zou kunnen.
Hartstocht kwam er nooit. Als de officiële folders al gebruikt werden, was het om aardappelen op te schillen. Het publieke onbehagen groeide en de Unie kreeg klappen, referendum na referendum. De bestuurders pakken nu gretig uit met dingen waarvan vermoed wordt dat mensen er wat aan hebben. Open grenzen, of de afschaffing van roamingtarieven. Nieuw is het plan om ieder die achttien wordt een Interrail Pass cadeau te doen. Stiekem leeft de hoop dat de postbode straks grote zakken met vakantiekaartjes naar het Schumanplein brengt: ‘Zonnige groetjes en bedankt voor die pas. Love you, xxx’
Critici zeggen dat liefde niet te koop is, en al zeker niet met cadeaus die sommigen nooit zullen gebruiken. Interrail is inderdaad maar wat het is: een pas om op de trein te stappen. Het is geen ticket waarin ook hotels zitten, volpension, alle fooien inclusief en met aquagym erbij. De armoedebarometer geeft aan dat 14 procent van de Vlaamse kinderen in armoede leeft, of op de rand ervan. Sporen zij straks doorheen Europa zonder centen? Zullen Spaanse of Griekse achttienjarigen zonder zicht op werk eerst wat door het continent trekken?
Vele jongeren vallen wellicht uit de boot, in dit geval de trein. Zij moeten ook die andere verwezenlijkingen niet hebben. Wie niet reist, heeft weinig aan het verdwijnen van grenscontroles of roamingtarieven. Die vreest dat er Roemenen komen om zijn baan in te pikken, dat onveiligheid toeneemt door open grenzen en dat binnenlands telefoonverkeer straks duurder wordt.
De kritieken op het Interrailvoorstel verdienen een goed debat, net als zoveel andere kwesties. Moet ook het Erasmusprogramma op de schop omdat daar geen dwarsdoorsnede van de jongeren aan deelneemt? Of fundamenteler: waarom staat armoede zo laag op de Europese agenda, in vergelijking met andere thema’s? Er is een Europese armoededoelstelling en wie hard zoekt, vindt ze terug op de website van de Unie. De meeste lidstaten zitten ver van het doel. Waarom komen ze daarmee weg, terwijl ze wel op het strafbankje belanden als ze niet genoeg besparen? Het is belangrijk genoeg om daar ook buiten de muren van de instellingen eens diep over na te denken, liefst in heel Europa.
Het is onbegonnen werk om zulke onderwerpen gezamenlijk te bespreken, zeggen eurosceptici. De Unie kan niet democratisch functioneren: al die culturen, talen en geschiedenissen zijn niet in één politiek project te vatten. Een Europagevoel zal nooit méér zijn dan een fantasietje.
Toch zijn er tekenen die erop wijzen dat Europa heel geleidelijk een realiteit wordt, zeker bij jongeren. Ze kennen elkaar, meer dan vroeger, over grenzen heen. Ze spreken een soort Engels dat in Spanje anders klinkt dan in Denemarken, en nog vreemdst van al in Engeland, maar ze gebruiken het op Whatsapp en Snapchat. Niet zo lang geleden was een reis doorheen Europa nog een expeditie, met een rugzak vol woordenboeken en Imodium want de lokale keuken was toch altijd erg bijzonder. Vandaag is een verlengd weekend in Kopenhagen of Lissabon voor velen vanzelfsprekend, met dank aan Ryanair, Airbnb en goedkope citytrips. Jaarlijks studeren honderdduizenden jongeren met het Erasmusprogramma in een ander land. Zo ontstaat Europa zonder dat het zich iets laat opleggen, zonder gezwollen gedoe van bovenaf.
Representatief is die publieke sfeer nog niet, maar ze wordt gaandeweg groter. Als het Interrailcadeau een kans verdient, is het wel omdat jongeren een extra gelegenheid krijgen om het continent en zijn bewoners te ervaren. Een beetje reizen leidt doorgaans tot meer begrip voor elkaars problemen en prioriteiten. Een discussie heeft die voedingsbodem nodig. Als Interrail een slecht idee blijkt, dan is dat tenminste geworteld in een goed debat.
Wie niet reist heeft niets aan Interrail of het verdwijnen van roamingtarieven