‘Allemaal tandje bijsteken’
Mike Pence komt Europa geruststellen dat de VS nog in de Navo geloven, maar ook klagen dat veel lidstaten al te weinig meebetalen aan defensie.
| ‘De VS zullen het trans-Atlantische bondgenootschap met de VS volop blijven steunen.’ Dát zinnetje van de Amerikaanse vicepresident Mike Pence klonk zaterdag in München alvast geruststellend. Dat was ook – gedeeltelijk toch – de bedoeling. De isolationistisch klinkende America first- retoriek van president Trump, die tijdens de campagne de organisatie zelfs verouderd en overbodig had genoemd, had immers grote onrust gezaaid onder de andere lidstaten.
Maar Pence – die geregeld onderlijnde dat hij wel degelijk in naam van Trump sprak – hamerde er ook op dat het engagement ook van de andere kant moet komen. ‘Op dit ogenblik spenderen slechts vier van de 24 andere lidstaten de beloofde twee procent van hun begroting aan defensie’, zei Pence, ’en verschillende lidstaten doen geen geloofwaardige inspanning om dat percentage wél te bereiken’. Dat zou nochtans moeten, uiterlijk tegen 2024.
De VS spenderen jaarlijks 3,6 procent van hun bruto binnenlands product aan defensie. Verder halen alleen het Verenigd Koninkrijk, Polen, Estland en Griekenland de norm nu al. België komt niet eens aan één procent, maar ook Italië, Frankrijk en Duitsland halen die twee procent lang niet.
Niet laten opjagen
Angela Merkel, die vóór Pence sprak, voelde de bui al hangen. ‘Duitsland kent zijn verantwoordelijkheid’, zei ze, maar ze weigert de Duitse uitgaven voor defensie met meer dan 8% per jaar te laten stijgen. Op die manier haalt Duitsland onmogelijk twee procent tegen 2024, maar Merkel zei dat ze zich door de VS niet wil laten opjagen. ‘We moeten ook ontwikkelingssamenwerking en crisispreventie (waaraan de VS nauwelijks iets doen, red.) meetellen’, zei ze.
Pence had daar duidelijk geen oren naar. Zijn toespraak klonk soms sussend, maar lang niet zo geruststellend als minister van Defensie James Mattis vorige week bij zijn bezoek aan de Navo in Brussel. De bottom line was voor Pence immers: ‘de tijd is gekomen om méér te doen, Europa.’ Het applaus na zijn toespraak klonk dan ook nogal lauw, bij de vijfhonderd aanwezigen onder wie veel regeringsleiders, ministers van Defensie en van Buitenlandse Zaken van andere lidstaten. De spanning was naar verluidt tastbaar, en dan had Merkel – die wat betreft de ondemocratisch klinkende strapatsen van Trump vaak meer durft zeggen waar het op staat dan andere Europese leiders – nog wijselijk besloten om alle openlijke kritiek op Trump uit haar toespraak te schrappen.
Rusland onder controle houden
Toch zullen vooral Oost-Europese lidstaten wel iets rustiger kunnen slapen na de doortocht van Pence op de jaarlijkse veiligheidsconferentie in München. Dat Trump zo enthousiast tegen het Rusland van Vladimir Poetin aanschurkt, heeft met name in de Baltische staten en Polen veel onrust veroorzaakt. De schrik dat Poetin na de annexatie van de Krim en zijn interventie in Georgië, straks ook een excuus vindt om de grenzen te vertekenen met Estland, Letland en Litouwen, zit er goed in.
Dat Donald Trump tijdens de campagne zelfs zei ‘let op mijn woorden, Poetin gaat Oekraïne nóóit binnenvallen’ (alsof hij niet wist dat de Krim al door Russische tanks is geannexeerd) deed grote twijfel rijzen of de VS wel zouden blijven staan achter de essentiële Navo-afspraak dat ‘een aanval op één van de lidstaten, een aanval op ale lidstaten betekent’.
Pence zei Rusland in duidelijkere termen de wacht aan dan Trump ooit zou doen. Hij verzekerde dat Washington Rusland ter verantwoording zal blijven roepen voor zijn rol in Oekraïne en respect zal blijven eisen voor de vredesakkoorden van Minsk in 2015.
Toch bleef bij vele aanwezigen een gevoel van ultimatum hangen: tijd om een steviger steentje bij te dragen, want de VS zijn niet langer bereid alleen de kastanjes uit het vuur te halen.
Gisteren ontmoette Pence op Hertoginnedal premier Charles Michel en minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders. Daar kaartte hij ongetwijfeld aan dat België slechts 0,85% van zijn bbp uitgeeft aan defensie, wat na Luxemburg het minste is van alle Navo-leden. De premier noemde het achteraf een ‘intens, maar zeer constructief gesprek’.