ALS HET NETWERK CRASHT

Onze wereld is als een gigantisch netwerk op de rand van een catastrofale crash. De president van de Verenigde Staten tweet dat zijn eigen inlichtingendiensten illegaal geheime informatie over de communicatie van zijn campagneteam met de Russische overheid aan The New

York Times hebben gelekt. Maar hij voegt eraan toe dat het allemaal ‘fake news’ is (lees dat nog een keer, langzaam).

De Russen, die zich via Wikileaks en met een online leger van trollen en bots in de Amerikaanse verkiezingen hebben gemengd, laten een spionageschip een kijkje nemen in de Amerikaanse onderzeeërsbasis in New London, Connecticut.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan maken Franse en Duitse politici zich zorgen over Russische inmenging in hun verkiezingen. Maar hét verhaal in Europa is de implosie van ‘PewDiePie’ Kjellberg, de 27 jaar oude ster op Youtube die na geflirt met antisemitisme zijn deals met Google en Disney mag vergeten.

Een sluipmoordenares vergiftigt op klaarlichte dag de broer van de Noord-Koreaanse dictator op de internationale luchthaven van Kuala Lumpur. Ze draagt een T-shirt met het opschrift ‘LOL’, Laugh out loud, wie durft?

De mondialisering verkeert in crisis. Het populisme rukt op. Autoritaire staten hebben de wind in de zeilen. Wat betekent het allemaal? Verbijsterde commentatoren halen grote historische analogieën uit de kast: voor de een is Trump een nieuwe Hitler en wordt Amerika een dictatuur, voor de ander zal hij Nixon achternagaan.

Maar we zijn niet in 1933 of in 1973. In de jaren 30 maakte een gecentraliseerde technologie een totalitair bewind mogelijk. Veertig jaar later ontdekte een democratisch verkozen president dat hij niet ongestraft de wet kon overtreden. Maar in 1970 waren de media nog altijd beperkt tot enkele televisienetwerken en persagentschappen. En in meer dan de helft van de wereld werden die media centraal gecontroleerd.

We kunnen de wereld van vandaag niet begrijpen zonder te begrijpen hoe ze als ge- volg van de nieuwe informatietechnologie veranderd is. Dat is ondertussen een waarheid als een koe. Maar hoe is de wereld veranderd? Het antwoord: allerlei netwerken hebben enorm aan macht gewonnen tegenover de traditionele hiërarchische machtsstructuren.

Netwerken hebben een cruciale rol gespeeld van het voorbije jaar. De Russische spionagenetten hebben alles op alles gezet om Hillary Clintons reputatie te beschadigen. De terreuraanslagen van IS gaven geloofwaardigheid aan Trumps belofte dat hij ‘de netwerken van de radicale islam in dit land’ zou uitroeien en moslimimmigratie zou verbieden. Nog belangrijker was het netwerk van aanhangers dat Trump met Facebook, Twitter en Breitbart kon ontwikkelen. Met dat netwerk kon hij de ‘globale bijzondere belangen’ verslaan die – volgens Steve Bannons laatste campagnespotje – achter het door Trumps tegenstander verpersoonlijkte ‘mislukte en corrupte politieke establishment’ stonden. Merk op hoe het ene netwerk hier het andere aanvalt.

Het tegenoffensief van de Amerikaanse inlichtingendiensten is indrukwekkend. Het heeft Trump gedwongen om na 23 dagen zijn nationale veiligheidsadviseur, Michael Flynn, te dumpen. Is het netjes dat inlichtingendiensten informatie over de Russische contacten van Trumps medewerkers aan The New York Times lekken? Nee. Maar zo gaat dat met netwerken. Ze snijden dwars door de officiële hiërarchie die de ruggengraat van elke staat vormt.

Zo transformeren netwerken niet alleen de economie – via virale reclame, gerichte marketing en het ‘delen’ van auto’s en ap-

Leugens en haat zijn de dingen waar wij, akelige, gevallen mensen, graag op klikken

partementen – maar ook de openbare ruimte en de democratie zelf.

De stichter, voorzitter en ceo van Facebook lanceerde een lang pleidooi voor zijn ideaal van een geïnterconnecteerde wereld. ‘Als grootste gemeenschap van de planeet’, schreef Zuckerberg, ‘kan Facebook onderzoeken hoe een grootschalige community zichzelf kan besturen.’ Bij wijze van voorbeeld verwees hij naar de Vrouwenmars tegen Trump van vorige maand.

In werkelijkheid is het globale netwerk een gevaarlijk labiele structuur geworden. Het bevordert de gelijkheid niet, integendeel. De hypergeconnecteerde ‘superhubs’ te ontstaan maken de ongelijkheid groter. En het kan niet echt verrassen dat zij, van Trump tot PewDiePie, allesbehalve heilige rolmodellen blijken te zijn.

In plaats van waarheid en liefde te verspreiden, zaait het netwerk leugens en haat uit. Want dat zijn de dingen waar wij, akelige, gevallen mensen, graag op klikken. Als Zuckerberg echt wil dat Facebook een pionier van een vooruitstrevende wereldrege- ring wordt, dan is hij goed op weg om George Soros gezelschap te houden bovenaan Steve Bannons lijstje van Meest Gehate Mensen.

Op het ogenblik dat ik dit schrijf, heeft Zuckerbergs brief al meer dan 66.000 likes op Facebook gekregen en 2.400 op Twitter. Maar deze tweet kreeg twee keer meer likes op Facebook en 35 keer meer op Twitter: ‘Beurs breekt nieuw record met langste winstperiode in decennia. Enorm veel vertrouwen en optimisme nog voor belastingplan!’ Die tweet kwam van Trump. Als iemand u over twintig jaar vraagt wat het mondiale net de genadeslag heeft gegeven, zal het virus @realDonaldTrump vast en zeker te sprake komen. Maar onthoud het goed: het was het foute ontwerp van het net dat de crash onvermijdelijk maakte. En daar heeft Voorzitter Zuck veel meer schuld aan.

Niall Ferguson is hoogleraar aan Hoover Institution in Stanford. Zijn column verschijnt wekelijks op maandag.