STEL DE VRIJHEID VAN ONDERWIJS EVEN IN VRAAG

Meten is weten. Zo’n benadering zet de deur open naar een uniforme test op het einde van het basis- en secundair onderwijs. Er speelt een civiel effect. De samenleving weet wat de leerlingen kunnen en dus wat ze waard zijn. In sommige van de ons omringende landen blijft het de gewoonste zaak van de wereld.

In Vlaanderen ligt deze methode erg gevoelig. De vrijheid van onderwijs laat scholen en leerkrachten toe om zelf in te vullen wat de leerlingen moeten kennen en kunnen. Want niet alleen loutere kennis is van belang, het pedagogische project leert ook waarden en houdingen aan. Dat vergt aandacht voor niet-cognitieve, meer duurzame leerdoelen. Daaraan gaat zo’n test straal voorbij. Er zijn ook andere nadelen. De bekendste is teaching-to-the-test. Leerkrachten focussen vooral op de kennis die wordt getest en de manier waarop de proef moet worden ingevuld. Dat maakt niet alleen de opstelling van de test zelf bijzonder belangrijk – zeker wanneer hij bepaalt of een leerling al of niet verder mag – het verhoogt de stress bij de studenten. Die worden beoordeeld op een enkel moment.

Tegelijkertijd plaatst het de scholen en leerkrachten voor een verantwoordelijkheid. Centraal gestuurde examens leiden onvermijdelijk tot een rangschikking van scholen. Meteen dreigen onderwijsinstellingen ook te rekruteren – zowel leerkrachten als leerlingen – in functie van het zo goed mogelijk presteren. Het voedt de concurrentiestrijd tussen de scholen en leerkrachten.

Zo’n vaart zal het niet lopen. Antwerpse onderzoekers pleiten nu voor het systeem waarbij voor het basis- en secundair onderwijs de voordelen worden geëxploiteerd zonder te vervallen in de nadelen. Zo behouden de school en de klassenraad de eindevaluatie van de leerling. Maar een centrale proef kan de school helpen om haar leerprocessen tegen het licht te houden. Wanneer die testen periodiek worden georganiseerd, kan ook elke leerling zijn eigen evolutie opvolgen.

Tegelijkertijd mag er van rankings geen sprake zijn. Makkelijk gezegd in een samenleving die steeds meer transparantie eist en waarbij examenresultaten vroeg of laat in de openbaarheid komen. Het zijn kortom prima ingrediënten voor een kruidige discussie. Toch verdient deze taboedoorbrekende gedachte een kans. Voorlopig scoort Vlaanderen nog erg goed in internationaal vergelijkend onderzoek. Maar elke methodiek en/of informatie die kan helpen om het nog beter te doen, mag niet zomaar worden weggewuifd.

Laten centraal aangestuurde testen de scholen beter presteren?