Uitzicht op ‘vredesverdrag’ na twintig jaar oorlog
Onder leiding van intendant Alexander D’Hooghe staan de Vlaamse overheid en de Antwerpse actiegroepen voor het eerst op een zucht van een compromis over Oosterweel.
1. Wat behelst dit compromis concreet? Over het sluiten van de Antwerpse Ring wordt al 20 jaar ruzie gemaakt. De verschillende partijen zijn het nu voorwaardelijk eens over een gecombineerde oplossing. Die bestaat erin om via een bijkomende Tijsmanstunnel en de aanleg van de A102 (tussen Ekeren en Wommelgem) verkeer ten noorden van de stad weg te houden (‘radicaal haventracé’).
Tegelijkertijd wordt de Oosterweelverbinding (die de derde Scheldetunnel naar het zuiden verbindt met de Ring en naar het noorden met de E19/A12) afgezwakt tot een ‘stedelijke verbindingsweg’.
Daarbovenop komen twee belangrijke voorwaarden. Zo moet er een modal split van 50/50 komen. Dit betekent dat slechts de helft van de verplaatsingen over de weg mag gebeuren. Dat is een bijzonder ambitieuze doelstelling (momenteel ligt de verhouding op 80/20). Zonder vermindering van het autoverkeer wordt elke overkapping onmogelijk.
Verder wordt het verkeer gestuurd met als principe dat doorgaand verkeer niets in de stad te zoeken heeft. Hoe dat zal gebeuren – tolheffing, rekeningrijden... – moet nog worden onderzocht.
2. Waarom lukt dit nu pas?
Eind april spreekt de Raad van State zich uit over de mogelijke vernietiging van het Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan. Dat zou het dossier jaren terug in de tijd slaan. Het negatief verslag van de auditeurs (DS 17 januari) maande alle partijen aan om snel een doorbraak te forceren. Indien alle voorwaarden worden vervuld, zet de actiegroep Stratengeneraal de procedure eind maart stop. 3. Mogen de kurken al knallen? Nog niet. Eerstdaags worden de cijfers verwacht die dit scenario op zijn haalbaarheid moet toetsen. Er zijn drie mogelijkheden:
1. Het systeem werkt zo goed dat de geplande Scheldeoeververbinding overbodig wordt. Dat verwacht niemand.
2. Het systeem kan ook helemaal niet werken, dan gaat de deal niet door. Maar ook dat wordt betwijfeld, het rekenmodel houdt immers rekening met sturende maatregelen.
3. Het werkt, maar de geplande tunnel onder de Schelde is noodzakelijk. Dit is het scenario waar iedereen op tipt. 4. Wat zit erin voor de Vlaamse regering? Zonder negatief arrest en met de steun van de actiegroepen is er van een vertraging geen sprake meer: de spade kan wel degelijk in 2018 in de grond.
Die overheid slikt wel een modal split en sturingsmechanismen, iets wat politiek gevoelig ligt. Maar zowel bij Antwerps schepen Koen Kennis (N-VA) als bij Vlaams verkeersminister Ben Weyts (N-VA) is de overtuiging gegroeid dat minder autoverkeer onvermijdelijk is. Ook zullen automobilisten moeten betalen om op bepaalde momenten bepaalde stroken te gebruiken.
Anderzijds blijft de basis van het BAM-tracé overeind. Heel wat getekende plannen hoeven niet de prullenmand in. De downsizing van de Oosterweelverbinding levert een besparing op (zo’n 200 miljoen euro). De aanleg van de A102 en een bijkomende Tijsmanstunnel kosten dan weer een miljard extra
(boven op de voorziene 3,5 miljard euro, zonder overkapping). 5. Wat zit erin voor de actiegroepen? Veel, al is het beeld wat genuanceerd tussen de Straten-generaal en Ringland. Vooreerst bestaat het historische vooruitzicht op de volledige overkapping van de Antwerpse Ring, tenminste vanaf de aantakking van de Craeybeckxtunnel in het zuiden tot de aantakking met Oosterweel in het noorden. Een aloude eis komt binnen handbereik, en dat is van onschatbare waarde voor de leefbaarheid en de ontplooiing van de stad.
De downsizing van de Oosterweelverbinding tot een lokale weg vermindert bovendien de aanslag op de open ruimte. De verzuchting dat doorgaand verkeer moet wegblijven uit de stad, wordt ingewilligd.
Voor Straten-generaal is dit compromis een argument om de aangespannen procedure bij de Raad van State stop te zetten. De actiegroep moet toegeven dat er tussen het indienen van de vraag tot schorsing (zomer 2015) en de mogelijke uitspraak heel wat ten goede is gebeurd.
Voor Ringland ligt het iets moeilijker. Deze actiegroep introduceerde een revolutionair concept voor de ontvlechting en de overkapping van de Antwerpse Ring. Voorlopig hebben ze alleen voor het deel tussen de Craeybeckxtunnel en Borgerhout hun slag thuis gehaald. De overige delen van de Ring liggen nog ter discussie. 6. Wat brengt de nabije toekomst? Overheid, intendant en actiegroepen werken momenteel aan een convenant om een en ander te betonneren. Daarbij is het van wezenlijk belang dat de overkapping en de infrastructuurwerken met elkaar sporen. Ook moet er een zo groot mogelijke politieke meerderheid worden gevonden voor werken die wellicht een kleine generatie zullen aanslepen.
In die zin wordt er gedacht aan de stemming van een resolutie in het Vlaams Parlement. Voor de financiering wordt een parallel getrokken met het Sigmaplan, het project dat alle dijken verhoogde en dat jaren heeft aangesleept. Een vergelijkbare regeling voor die ‘verkeersrivier’ biedt Antwerpen eindelijk uitzicht op minder auto’s en meer leefbaarheid.