Trump houdt van Fox News. Hij haat kwaliteitskranten. Maar door die aanhoudend aan te vallen, geeft hij ze onbewust ook zuurstof. Het resultaat? Meer lezers, betere bedrijfsresultaten en investeringen in kwaliteitsjournalistiek.
Satire tiert dezer dagen welig in de VS. Absolute must see is de HBO-show Last week tonight. John Oliver mengt daarin humor met onderzoeksjournalistiek. Door het woordgebruik en de timing van Trumps tweets te vergelijken met berichten op Fox News, toonde hij vorige week haarfijn aan hoe de president zijn informatie vers van de rechts-conservatieve nieuwszender haalt en ongefilterd de wereld in stuurt.
Maar het hele onderzoek van Olivers redactie was niet nodig, want zaterdag demonstreerde Trump gewoon zelf hoe groot zijn geloof in de berichtgeving van Fox News is. In een toespraak in Florida verwees hij naar een item in de talkshow Tucker Carlson tonight, over stijgende criminaliteitscijfers in Zweden.
Al sinds september maakt Ami Horowitz op Fox News reclame voor zijn documentaire Stockholm syndrome. Horowitz claimt dat migratie de directe oorzaak is van aanhoudend geweld en rellen in grote Zweedse steden. In september noemde hij Stockholm de ‘verkrachtingshoofstad’ van Europa. ‘De doofpotstrategie van de Zweedse overheid is te vergelijken met de reactie van de Duitse overheid na de aanrandingen op oudejaar in Keulen’, zei hij. Horowitz wist in Zweden naar eigen zeggen dertig tot veertig no-gozones te identificeren, ‘ migrantenenclaves met eigen regels en wetten’ waar hij als jood fysiek aangevallen zou zijn. In Tucker Carlson tonight stelde hij deze week opnieuw dat Zweden ‘overspoeld werd door wapengeweld en verkrachtingsgolven nadat het land zijn grenzen voor migranten geopend had’.
Horowitz’ relaas klinkt sensationeel en overtrokken, maar nadat Trump ernaar had verwezen, sloegen kranten over de hele wereld aan het factchecken en zijn verhaal blijkt effectief te rammelen. Horowitz bleek het aantal nieuwe migranten in 2016 fors te hebben overdreven, net als de misdaadcijfers. Van open grenzen en nogozones blijkt geen sprake. In de Zweedse krant Dagens Nyheter vertelden de twee Stockholmse agenten die Horowitz interviewde dat ze het ‘over het hogere misdaadcijfer in Stockholm hebben gehad, maar nooit over migratie’. Ze zouden compleet andere vragen beantwoord hebben dan die in Horowitz’ film. Ze begrijpen niet waarom ze in de documentaire over migratie aan bod komen. Beiden noemen ze Horowitz ‘een gek’. Toch bleven de problemen in Zweden de hele week een item op Fox News. Horowitz kreeg er het laatste woord: ‘Die agenten staan nu onder druk en willen hun hachje redden. Dat kan ik ze niet kwalijk nemen.’ De zender ontkent dat Horowitz het interview in de montage gemanipuleerd zou hebben.
Opmerkelijk is wel dat Fox News-ankers Dan Rather en Chris Wallace zich afgelopen weekend publiekelijk verzetten tégen een van Trumps uitspraken. Dat hij de ‘ fake news media’ ‘de vijand van het Amerikaanse volk’ genoemd had, was voor hen een brug te ver.
Pijnlijk voor Trump, want niet alleen hij baseert zijn wereldbeeld volledig op de berichtgeving van Fox News. Uit een onderzoek van ‘feitentank’ Pew Research Center bleek dat Fox News de grootste nieuwsbron is voor 19 procent van alle Amerikaanse kiezers. Onder de Trump-stemmers is dat zelfs 40 procent. Ter vergelijking: de tweede grootste nieuwsbron voor die kiezers is CNN met 8 procent, en dan volgt Facebook met 7 procent.
Onthutsend is dat de Trumpstemmers bijna geen kranten meer lezen en dat zelfs bij Clintonstemmers The New York Times maar voor 5 procent de belangrijkste nieuwsbron is. Trump neemt dus relatief weinig risico door kwaliteitskranten voortdurend als verspreiders van fake news te bestempelen.
Hoe slecht de situatie ook lijkt voor de kwaliteitsjournalistiek in Amerika, Trumps presidentschap geeft de redacties van kwaliteitskranten wel een tweede adem. Zijn verkiezing was de uitgelezen kans om zich journalistiek weer scherp te stellen. The Washington Post kondigde in december al aan zestig extra journalisten aan te nemen – terwijl mediabedrijven wereldwijd hun redacties uitdunnen. De krant kon goede zakelijke resultaten neerleggen en besloot te investeren in een ‘ snelle-responsonderzoeksteam’, videojournalistiek en nieuwsjournalisten.
The Economist meldde vorige week zelfs dat Trumps presidentschap alle nationale media zuurstof geeft. Niet alleen Fox News, maar ook CNN en zélfs de nationale kwaliteitskranten trekken meer kijkers en lezers. De ‘Trump bump’ noemt The Economist het fenomeen. De aandelen van The New York Times – de krant die het hevigst door Trump aangevallen wordt – zijn sinds de verkiezingen zelfs met 42 procent gestegen. In de drie laatste maanden van 2016 verkocht de krant 276.000 extra digitale abonnementen – in de achttien dagen na de verkiezingen schreven 132.000 nieuwe abonnees zich in. Dat het een pluspunt is dat Trump zo op hun kap zit, hebben ze bij The New York Times dan ook begrepen. Elke klik op de website is vergezeld van een popup: ‘ Truth. It’s grounded in facts. Discover it with us.’ De waarheid. Ze is verankerd in feiten. Ontdek haar bij ons.