Hedendaagse Arabische kunst in Parijs
Smak-directeur Philippe Van Cauteren lijkt tegenwoordig zowat overal een tentoonstelling samen te stellen. Gisteren in Venetië, straks in Kathmandu en nu in Parijs. Voor het Institut du Monde Arabe selecteerde hij werken uit de collectie van een jonge kos
De Golfregio associeer je niet meteen met moderne of hedendaagse kunst. Kijk voorbij de olie, het zand en de zessterenhotels en je komt uit bij algemeen stemrecht in de toekomstige tijd, zich doodwerkende Zuid-Aziatische migranten en bloggers die achter de tralies zijn beland. En toch is het uitgerekend een verzamelaar uit de Verenigde Arabische Emiraten die zijn collectie leende aan de nieuwe expo in het Parijse Institut du Monde Arabe.
Deze Sultan Sooud Al-Qassemi (39) is in veel opzichten een buitenbeentje. Hij groeide op in het aartsconservatieve Sharjah maar voelde in die tijd weinig affiniteit met de Arabische wereld. Het zou tot aan zijn studietijd in Parijs duren vooraleer hij geïnteresseerd raakte in de cultuur van zijn geboorteregio. ‘ Mijn eerste statement in die zin was een tochtje naar het Auchan-shoppingcenter, om er een schotelantenne te kopen’, schrijft hij in de catalogus van het Institut du Monde Arabe. ‘Ik was zeventien en voortaan zouden mijn vrienden en ik vele uren naar voorheen onbekende Arabische zenders kijken.’
Anno 2017 is Al-Qassemi een bekend columnist en gevierd twitteraar, die voorzichtig gevoelige onderwerpen probeert aan te kaarten. Het verschil tussen (nietstrafbaar) secularisme en (strafbaar) atheïsme bijvoorbeeld. Of hoe (on)rechtvaardig het is dat inwijkelingen nooit staatsburgerschap kunnen krijgen, zelfs al wonen ze al generaties lang in de Emiraten.
Maar Al-Qassemi is ook de oprichter van de Barjeel Foundation, een privéverzameling van duizend kunstwerken met een publiek doel. ‘Ik koop niet louter wat ik mooi vind,’ vertelt hij, ‘maar wat
‘Sultan Al-Qassemi behoort niet tot die snobistische mecenassen voor wie kunst verzamelen louter een fijne hobby is PHILIPPE VAN CAUTEREN Smak-directeur
maatschappelijk relevant is voor de regio – politiek, historisch of cultureel gezien dan. Ook staan de deuren van de Foundation wijd open, voor researchers, buitenlandse curatoren en musea.’ Museum versus reserve
In een poging om de kunstenaars uit de Arabische wereld bekender te maken bij een westers publiek, werkt Al-Qassemi samen met internationale curatoren, zoals nu dus Smak-directeur Philippe Van Cauteren. Beide mannen leerden elkaar in Firenze kennen, op een debat over kunst en conflict, in de marge van Van Cauterens curatorschap voor het Iraakse paviljoen op de Biënnale van Venetië van 2015.
Van Cauteren heeft de expo 100 meesterwerken van moderne en hedendaagse kunst in twee delen opgesplitst: een museale opstelling boven en een reserve beneden. ‘Dat stelde me in staat om enerzijds de werken te tonen die ik persoonlijk erg sterk en belangrijk vind, maar tegelijk aan te geven – met de reserve dan – hoe onwaarschijnlijk uiteenlopend de keuzes van Al-Qassemi wel zijn. Werken als The launch van Abdul Hay Mossalam Zarara, Maryam van Walid Al-Shami of
La Madonne à l’enfant van Paul Guiragossian liggen zo ver voorbij wat ik ooit zou tonen, dat ze een nieuwe werking krijgen.’
Zo wordt aan de bezoeker een merkwaardige cocktail geser- veerd van onbekende pareltjes, werk van gevestigde namen (zoals Yto Barrada en Kader Attia) en doeken waar je zo mee klaar bent.
Een aantal werken heeft een politieke inslag, maar er wordt binnen de lijntjes gekleurd. De allusies zijn vaag en algemeen, God wordt ontzien en bloot gemeden. Maar wat had je verwacht van een expo die door de ambassadeur van de Verenigde Arabische Emiraten hoogstpersoonlijk werd geopend?
Vreest Van Cauteren niet dat hij werd ingezet in een pr-operatie, louter bedoeld om de soft
power van de Golf te vergroten? ‘Neen’, weerlegt hij. ‘Ik ben ook niet met de overheid in zee gegaan, maar met één individu, van wie ik wel zeker weet dat zijn inspanningen voor meer democratie en emancipatie in de regio oprecht zijn. Hij behoort niet tot die snobistische mecenassen voor wie kunst verzamelen louter een fijne hobby is. En je zou inderdaad kunnen vragen waar zijn fondsen vandaan komen, maar dan moet je dat bijvoorbeeld ook doen bij een expo gebaseerd op de collectie van Mark van Moerkerke. Maar dat gebeurt niet. Dubbele moraal, toch?’ 100 meesterwerken uit de moderne en hedendaagse kunst, Institut du Monde Arabe, Parijs. Tot 2 juli.