Geen boek is onverfilmbaar. Maar wat Hilde Van Mieghem verrichtte met ‘Sprakeloos’ van Tom Lanoye suggereert toch een overwinning van de letteren.

ooit meer zwi jgen, altijd schrijven, nooit meer sprakeloos.’ M et Sprakeloos voltrok T om L anoye een literaire krachttoer, alom bejubeld en dan nog on volprezen. De roman was een hommage aan de kleurri jke moeder die de schri jver had zien verdwijnen in afasie. Tegelijk was het boek een aangrijpend vertoon van de scheppende en herscheppende kracht van zijn moedertaal. Zij die zonder spraak viel, eerde hij in een barokk e woordenstroom. Een herovering , en hoe.

Die opze t is inherent literair . De roman is de uitgelezen vorm daarvoor. Hoe zet je zoiets in film om? Het is meer dan moedig dat Hilde Van Mieghem het probeert. Ze vond in he t materiaal overigens genoeg om uit te sti jgen boven De kus, Dennis van Rita en Smoorverliefd. Maar dat volstaat niet om haar Sprakeloos boven de middelmaat uit te tillen.

Het boek was een eerbe toon aan een moeder, vanuit het standpunt van de zoon. W anneer een derde daar een film van maakt, verschuift de blik. H et gaat nie t langer over haar, maar over hem.

Stany Cre ts speelde meer dan twintig jaar geleden de hoofdrol in de verfilming van Lanoyes Alles moet weg . Om meer afstand tot de werkelijke schrijver te nemen, speelt hi j nie t L anoye, maar een alter ego van de auteur. Jan Meermans schrijfproces en leven wordt overhoop gegooid wanneer een beroerte zi jn moeder , grande dame van he t amateur toneel, berooft van haar zinnen.

Flashbacks katapulteren ons terug naar moeders jongere jaren, om de latere verwoesting door de ziekte des te scherper te kunnen schetsen. Maar het heen en weer zappen in de tijd verzwakt net de film, hoe charmant he t rond elkaar fladderen van M arie Vinck en een uitstek ende Flor Decleir ook is, in een sepiakleurig Vlaanderen van weleer. Het zijn vignetjes van nostalgie, meer niet. Gaan we meer om hen geven omdat de ‘vleeschhouwerij’ er zo pit toresk uitziet?

De regisseuse geloof t he t zelf ook niet, vandaar dat ze gretig een beroep doe t op J ef N eves piano om ons vooral te vertellen wat we moeten voelen. J e wee t maar nooit dat de kijker er onbewogen bij zou bli jven.

Crets speelt subtieler dan ge woonlijk, maar groots acteerwerk is nog wel wat anders. Dan is Hans Kesting een pak over tuigender, ook al heeft hij slechts de minimale bi jrol van M eermans par tner. Veel krijgt Crets ook niet omhanden: de ac tie van zi jn personage bestaat uit li jdzaam toeki jken. Een enk ele k eer mag hi j in een stuntelige scène zi jn literaire agent afblaffen. ‘ Alles cancelen!’

Dit had een film over de moeder moe ten zi jn. V ooral omdat Josée wordt vertolkt door Viviane De Muynck. Zij heeft de confronterende rol, en daar gaat ze ver voor, zonder te ver vallen in overdrijving. Z elfs in haar diepste momenten zie je in Josée nog een vrouw die ooit heef t gelachen en van he t le ven heef t genoten, die vreugde en smar t heef t gek end. Als De Muynck acteert, zie je geen actrice, maar altijd een mens van vlees en bloed.

Dat leidt tot een roerende scène, waarin de zoon op stuntelige wijze zijn moeder een schone luier moet omdoen. H et is he t enige moment dat Van Mieghem spannende cinema schept. E ven weet je niet wat er gebeur t. Zonder de