N-Day voor Europa
Stoppen Rutte en co. de populistische golf?
De Nederlanders hebben vandaag de k euze uit 28 par tijen. Omdat er geen kiesdrempel is, kunnen die allemaal relatief makkelijk een zetel bemachtigen in de T weede Kamer. De ervaring leer t dat onge veer 63.000 stemmen voldoende zi jn voor een zetel. Dat betekent dat de Tweede Kamer erg versplinterd wordt.
Er zi jn immers nie t alleen heel veel partijen om uit te kiezen, geen van die par tijen li jkt in staat een groot aantal kiezers te verleiden. Vijf jaar geleden staken de VVD van Mark Rutte (41 zetels) en de PvdA van toenmalig leider Diederik Samsom (38 zetels) er me t kop en schouders boven uit. De derde par tij was toen de PVV van Geert Wilders (15 zetels). Ook de SP van Emile Roemer haalde er vijftien.
Als de opiniepeilers gelijk krijgen, haalt de grootste partij – en dat blijft de VVD – maximaal 28 zetels. Dat is nauwelijks 18 procent van de stemmen. Daarna volg t een peloton me t de PVV, het CDA, GroenLinks en D66. Zij schommelen allemaal rond 18 tot 20 zetels. De conclusie is: als R utte wint, verliest hij toch een pak zetels.
Al bi j al was he t een erg makk e campagne. Op voorhand was gezegd dat die zou uitdraaien op een t wee strijd tussen Geert Wilders en Mark Rutte. Die laatste had daar maanden geleden zelfs zijn campagne op afgestemd. Een tweestrijd heeft als effect dat de t wee stri jders er be ter van worden en groeien. Dat gebeurde in 2012 met Rutte en Samsom.
Maar ditmaal gebeurde er nie ts. Wilders bleef tot deze week zo goed als afwezig. In peilingen gebeurde al die tijd ook weinig. De PVV van Wilders zakte een bee tje, maar R utte werd nauwelijks groter. De kiezers op rechts leken zich eerder tot Sybrand Buma te keren. Omdat Wilders wegbleef van debatten, vulde Buma er de ruimte op rechts in. H ij is er in elk geval in geslaagd he t CDA – dat vi jf jaar geleden dood werd verklaard – te redden van de irrele vantie.
Terwijl de winnaar van de verkiezingen onzeker blijft, is de grote verliezer wel al wek en bek end. Dat wordt de sociaaldemocratische PvdA. De partij betaalt een bijzonder hoge prijs voor vier jaar besparingsbeleid. Dat de regering erin geslaagd is de begroting op orde te krijgen en de economie weer te doen draaien, weegt niet op tegen de besparingen die de Nederlanders gevoeld hebben in hun por temonnee. De PvdAkiezers wilden echt geen kabine t VVDPvdA.
Om de meubelen te redden, werd partijleider Diederik Samsom ver vangen door Lodewijk Asscher. Maar dat bleek lood om oud ijzer. Als vicepremier was hi j he t rode uithangbord van de regering en haar ‘asociale’ beleid. A sscher is ook geen campagnedier. H et ge volg: de PvdA dreigt de grootste verkiezingsnederlaag in haar geschiedenis te li jden.
Het gat op links werd heel slim ingevuld door Jesse Klaver van Groen
Links. Hij is the new kid on the block. Dat geldt minder voor Ale xander Pechtold van D66, maar ook hij heeft geprofiteerd van de malaise bi j de PvdA.
5. Erdogan helpt Rutte een handje
Er kwam dus geen tweestrijd WildersRutte en ook inhoudeli jk kabbelde het allemaal. Ja, plots had bijna elke politicus het over de Nederlandse identiteit, maar vooral de besparingen in de zorg hielden onze noorderburen erg bezig. Alle partijen hebben beloofd dat er de komende jaren weer geïn vesteerd zal worden. Dus zoveel is er daarover ook niet te kiezen. Eigenli jk werd he t afgelopen weekeind pas echt spannend. M et dank aan de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. De gemoederen tussen Nederland en T urkije zi jn trouwens nog lang niet bedaard. Erdogan gooide gisteren extra olie op het vuur door de Nederlanders verantwoordelijk te stellen voor de moord op 8.000 moslimmannen in Srebrenica in 1995. ‘ We kennen hun verdorven karakter van de manier waarop ze er achtduizend Bosniërs afmaakten’, zei hi j. Rutte maalt er nie t om. I ntegendeel. Hij kan zich nog meer te profileren als de standvastige leider . Dat een harde confrontatie me t een leider van een groot moslimland de campagne deed opflakk eren, is wel symptomatisch voor he t algemeen klimaat waarin N ederland naar de stembus gaat.
6. De formatie wordt aartsmoeilijk
Vijf jaar geleden was de formatie snel beklonken. Hoewel veel kiezers op de VVD hadden gestemd, omdat ze niet wilden dat de PvdA he t land zou besturen, en de PvdAkiezers hetzelfde hadden gedaan om R utte te blokkeren, besloten R utte en Samsom samen een regering te vormen. Samen hadden ze daar voor genoeg zetels (om een meerderheid te halen, zijn 76 ze tels nodig). Een simpele rekensom leert dat er minstens vier – en waarschi jnlijk vijf – partijen nodig zijn om een stabiele regering te vormen. Dat wordt niet evident. De meest logische coalitie lijkt een centrumrechtse. Daarin zouden de VVD , he t CD A, D66 en ChristenUnie kunnen zetelen. Als die vier partijen maximaal scoren, hebben ze misschien ne t een meerderheid. Een vi jfde par tner zoek en wordt moeilijk.
7. De peilers blijven peilen
De grootste verliezers bij veel verkiezingen de voorbije jaren waren de peilingbureaus. Ook in N ederland zijn ze me t veel. Enk ele bleven nog tot gisteren doorgaan me t peilen, voor he t eerst was een flink e verschuiving op te merken. Volgens I&O en Ipsos zakt de PVV weg naar 16 zetels. Wilders moe t de VVD , GroenLinks, D66 en he t CDA laten voorgaan. M aurice de H ond ont waarde maandag al een kanteling ten gunste van de VVD, maar die zet in zijn peiling van dinsdag nie t door.
Politicoloog Tom Louwerse van de Leidense universiteit bracht de resultaten de voorbi je wek en telk ens samen in zi jn Peilingwijzer. Hij publiceerde gisteren zi jn laatste overzicht (zie hiernaast). ‘Dat de VVD de grootste wordt, is nu het meest voor de hand lig gende scenario’, zegt hij. ‘Maar PVV en CD A maken ook nog kans.’
Morgen moe t bli jken hoe be trouwbaar de peilingen geweest. Om 21 uur sluiten de stembureaus. Er volgen onmiddellijk e xitpolls, maar de definitie ve uitslag zal pas in de loop van de nacht bek endraken.