EUROPA KIJKT REIKHALZEND NAAR NEDERLAND
Sinds de Bre xit en zeker na de verkiezing van Donald Trump tot president van de V S heerst in Europese politieke kringen he t gevoel dat de boze en/of bange kiezer irrationeel is ge worden. 2017 geldt daarom als he t jaar van alle ge varen, met cruciale electorale momenten in N ederland, Frankrijk en Duitsland. Tot de kruitdamp optrekt, dobber t Europa doelloos in he t water.
Een heldere, binaire uitslag – ja of nee, zi j of hij – kan vandaag in he t versnipperde politiek e landschap van onze noorderburen nie t uit de bus komen. Wat de kiezer ook moge beslissen, een snelle regeringsvorming zit er nie t in. Mogelijk zijn vier of zelfs vi jf partijen nodig voor een meerderheid. Maar de uitslag kan wel aange ven hoe de kiezers hun angst, hun on vrede of hun boosheid omze tten in stemgedrag. Zijn ze nog steeds geneigd vooral een sterk signaal van afwijzing te ge ven, of zoeken ze toch maar weer beschutting in het veilige midden?
Het slotduel tussen premier Mark Rutte en zijn uitdager G eert Wilders draaide per saldo daarom: moe t de regering worden gestraf t, of maakt de kiezer een pragmatisch onderscheid tussen verant woordelijkheid opnemen en ‘ twitteren vanaf de bank’? N aar het antwoord wordt in Europa reikhalzend uitgek eken.
De ultieme botsing me t Turkije kan van de P VV van Wilders toch nog de grootste par tij maken. Dat zou vooral buiten N ederlands grenzen grote indruk maken. Maar het echte politieke signaal zal moe ten worden afgelezen uit de score van de liberale en christendemocratische partijen die in de campagne in woord en gebaar een flink eind naar rechts zi jn opgeschoven. Nemen ze daarmee wind uit de zeilen van hun radicaalrechtse opponent, of legitimeren ze hem? In het eerste ge val zal he t voorbeeld zeker navolging krijgen. Dat is ook bi j ons al merkbaar .
Het zijn magere jaren ge weest. De economie herleeft, maar is on voldoende hersteld om de burgers echt vertrouwen te ge ven in de toek omst. Tegen die achtergrond is een appel op de onrust over immigratie en verkleuring kansri jk. Het al jaren gepolariseerde debat daarover staat op scherp. I n een democratie zijn het de kiezers die moe ten aangeven waarvan ze de oplossing ver wachten: van hogere en dikkere muren in en om he t land of van een complexere beleidsmix die diversiteit erk ent, maar ook in ordelijke banen leidt.
Na Nederland volgt Frankrijk. Daar gaat he t echt om de toekomst van Europa. Een eindzege van M arine Le Pen lijkt vooralsnog onmogelijk. Maar dat gold ook voor Trump. De Nederlandse kiezer zal aange ven of de weg voor waarts via he t midden verloopt.
Politiek signaal blijkt uit score van liberalen en christendemocraten