Na de ‘ho!’, back to reality
Waarom het populisme nog lang niet ingedijkt is De NVA’er in Mark Rutte
BRUSSEL | Veel Europese leiders slaakten woensdagnacht een zucht van verlichting: de vermaledi jde Partij voor de Vrijheid (P VV) van G eert Wilders was dan toch niet de grote winnaar van de Nederlandse verkiezingen. Na de Brexit en de zege van Donald Trump weten de Europese politici dat ondenkbare scenario’s niet meer bestaan. De peilingen ti jdens de campagne be vestigden bovendien de trend: Wilders leek in staat om 35 zetels te behalen en zich tot de grootste par tij te kronen.
Toen rond middernacht duideli jk werd dat de liberale VVD van premier Mark Rutte de meeste stemmen had behaald, jubelde Europa. Angela M erkels kabinetschef stuurde als eerste een tweet waar de euforie van afspatte. JeanClaude Juncker, de voorzit ter van de Europese Commissie, vond dat de N ederlanders overweldigend gekozen hadden voor een ‘vrije en tolerantie maatschappi j’.
Optimisten verklaarden dat de Nederlandse di jkenbouwers de populistische stroming in de wereld hadden tegengehouden. V olgens de N ederlandse krant
NRC heeft Nederland aan Europa het signaal gege ven dat he t rechtspopulisme niet hoeft te winnen.
Maar is dat wel zo? De PVV is nu de op een na grootste partij van Nederland. ‘ We waren de derde par tij. W e zi jn nu de tweede partij. En volgende k eer worden we nummer één’, tweette Wilders gisterochtend. Zi jn par tij heef t vi jf ze tels ge wonnen en zal twintig gekozenen naar de Tweede Kamer sturen.
Vaders des Vaderlands
Het is voor de PVV het op een na beste resultaat sinds 2006, toen de par tij voor het eerst aan verkiezingen deelnam. Meer dan een miljoen mensen hebben op Wilders gestemd. V oor een politic us die de meeste tele visiedebatten aan zich lie t voorbijgaan en zich bijna niet op markten of in winkelstraten liet zien – kortom, het grootste gedeelte van de campagne afwezig was – is dat zeker geen slecht resultaat.
De politic us die tussen hem en zi jn kiezers alti jd een haag van li jfwachten heeft, weet zeer goed wat ze denk en en willen. De onte vreden N ederlanders, Henk en Ingrid, willen dat Nederland zijn grenzen sluit en de uit wassen van de islam aanpakt. Ze willen weer baas in eigen land worden, dat betekent dat de inwijkelingen ‘normaal’ moeten doen en de politici van Europa zich minder moe ten bemoeien.
Laat dat nu net de punten zijn waarop Mark R utte ook hamer t. Als lenige en wendbare politicus heeft hij de laatste jaren een rechts, EUkritisch beleid ge voerd. Hij zei dat Europa te weinig naar zijn burgers luistert en benadrukte dat het afgelopen moest zi jn met ‘meer Europa’.
Op he t thuisfront waren zi jn voornaamste bek ommernissen de economie weer op orde te krijgen en de problemen van de migratie en de multic ulturele samenleving aan te pakken. Het was Rutte die, als voorzitter van de Europese ministerraad, met Angela Merkel naar de Turkse premier trok om de vluchtelingendeal met Turkije te sluiten. Het was Rutte die midden in de campagne in een advertentie de allochtonen opriep om ‘normaal’ te doen of weg te gaan – een fatsoenli jke versie van een boodschap die Wilders ook verspreidt. Het was Rutte die zich, enkele dagen voor de verkiezingen, als ferme ‘vader des vaderlands’ profileerde, toen hi j zeer kordaat optrad tegen de k omst van Turkse politici die in Nederland campagne voor he t referendum wilden voeren.
Volgens NRCjournalist T omJan Meeus wist Den Haag dat de politici zouden k omen; he t hele scenario was volgens hem bekend. ‘Ik vermoed dat Nederland dit wilde en dat vooral R utte profiteert’, schreef hij. Uit een analyse van het stemgedrag bleek gisteren dat he t conflict met Turkije voor meer dan de helf t van de kiezers een rol heef t gespeeld.
Gepolijste kopie
Overigens heef t he t Forum voor Democratie, de gloednieuwe par tij van Thierry Baude t en een gepoli jste k opie van de PVV, uit het niets twee zetels veroverd. ‘De P VV heef t geen oplossingen geboden, hopeli jk lukt dat Baude t wel ’, zei ene H anni aan Trouw. Baudet heef t dus stemmen bij de P VV gekaapt.
Het lijkt er niet op dat de Nederlandse kiezers tot he t inzicht zi jn gekomen dat het rechtse populisme geen ant woord biedt op hun problemen. N ee, de politici uit het centrum zijn naar rechts opgeschoven om onder Wilders’ kiezers stemmen te ronselen. Kijk maar naar het CDA dat de dubbele paspoorten wil afschaffen.
Als J eanClaude J uncker te vreden is dat ‘de Nederlanders een vrije en tolerantie maatschappij verkiezen’, dan is de afstand tussen Brussel en Den H aag meer dan een kleine t weehonderd kilometer.
Kiezers zijn niet tot het inzicht gekomen dat het rechtse populisme geen antwoord biedt op hun problemen. Wel zijn politici uit het centrum naar rechts opgeschoven