Precies drie jaar is het geleden dat Rusland de Krim annexeerde. Het werd een economische ramp voor de Oekraïners. Arbeiders, handelaars en spoorwegpersoneel verloren hun werk, maar smokkelaars en corrupte soldaten doen gouden zaken. ‘Vorig jaar ben ik 52

KASPER GOETHALS FOTO’S JOHANNES DE BRUYCKER

Jacob* rijdt stuiterend over een vervallen aardeweg. Zijn Lada kraakt en piept bij iedere put in weg . De binnenkant van de wagen ziet er groezelig uit. Er komt weinig licht door de gordijntjes voor de ramen. Het ruikt muf in de auto, naar sigarettenrook, zwee t en de bontjassen in de k offer. J acob kni jpt zi jn kraalogen tot splee tjes. Door de voorruit ziet hij een wagen naderen die hij herkent.

De weg waarop hi j rijdt, loopt parallel met de nieuwe grens met de Krim, het door de Russen geannexeerde schiereiland in he t zuiden van he t Oekraïne. Links van de weg ligt een mijnenveld, rechts van de weg schit tert een meer . Aan de overkant zie je de chemische titaniumfabriek Crimean Titan. Daar begint de K rim.

In de naderende auto blijkt een vriend van J acob te zit ten. L achend draaien ze hun raampjes naar beneden. De bi jtend k oude wind vermengt zich me t de sigarettenrook binnen. ‘ Jacob, wat doe je?’, vraagt zijn vriend treiterend. ‘ Je gaat de verk eerde kant op. De commandant van Chaplynka (een van de drie gr ensposten, red.) vraag t dubbel zoveel steekpenningen als gisteren. ’ J acob barst in lachen uit en k eert zi jn auto om, een manoeuvre dat hi j voorzichtig uit voert om nie t he t mijnenveld in te gli jden.

Precies drie jaar geleden veranderde alles. Op 18 maar t 20 14 werd bekendgemaakt dat de Krim geannexeerd was door R usland. Russische soldaten beze tten he t gebied, waarna de in woners de annexatie in een referendum goedkeurden. Europa en Amerika erkennen de annexatie niet.

Net als in de rest van Oekraïne kreeg de economie in he t grensgebied met de Krim het zwaar te verduren. Het laatste treinstation op de weg naar de Krim werd plots een eindstation. Honderd mensen verloren er hun job. De grootste werkgever, Crimean Titan, kwam aan de R ussische kant te lig gen. De fabriek bood werk aan 4.800 mensen en is tot vandaag de grootste titaniumfabriek in OostEuropa. Voor 700 arbeiders op het Oekraïense vasteland werd pendelen naar het werk een dagelijkse uitputtingsslag van uren wachten aan checkpoints.

Onder een lantaarnpaal aan een kruidenierswink el in P reobrazhenka stopt een busje. Het is halfvijf ’s avonds en het is al donker. Twaalf arbeiders van Crimean Titan stappen uit en strekk en de benen na een lange rit. Een man trekt zi jn pe t dieper over zi jn hoofd om zich te beschermen tegen een sneeuwbui. H ij wil nie t herkenbaar in beeld worden ge Jacob bracht, maar is bereid anoniem zijn verhaal doen. ‘ Van Preobrazhenka naar de fabriek is het hooguit 15 kilome ter, maar door de nieuwe grens kost het me anderhalf uur om er te raken.’ En dan is de situatie al veel verbeterd: begin 2014 stonden de arbeiders zes uur in de rij aan de checkpoints.

De eigenaar van de fabriek, de Oekraïense oligarch Dm ytro Fir tash, wordt door Amerika gezocht voor grootschalige fraude me t energiebedrijven in I ndia. H ij heeft goede banden me t Rusland en k on de e xploitatierechten behouden. De meeste Oekraïense arbeiders van Crimean Titan hadden minder goede connec ties in Rusland. ‘ Nu werken er nog maar 58 Oekraïense arbeiders. En die zullen volgend jaar ook wel ontslagen worden ’, ver telt Andrej Soetsjok, de burgemeester van Preobrazhenka.

Alle jonge arbeiders die na 1 september 1991 afgestudeerd waren, het einde van de Sovje tUnie, moesten een Russisch taal en cultuurexamen doen. Daar zaten vragen bij over historische veldslagen en de Sovje tklederdracht.

Degenen die na de e xamens mochten bli jven, moesten allen een R ussische werk vergunning aanvragen. ‘ Dat k ost ons 3.000 roebel (43 euro) per maand, maar in ruil be talen we geen belastingen’, zegt de arbeider me t de pet. In totaal verdient hi j onge veer 15.000 roebel (21 7 euro). ‘ Al zouden we liever belastingen betalen, dat is maar 2.000 roebel (29 euro’).

‘Veel van mi jn collega’ s zi jn ontslagen of vrijwillig vertrokken’, vertelt de arbeider . ‘ Wat ze nu doen? Ze zijn werkloos. Er is geen ander werk. Sommigen k onden met pensioen, of ze werken op het land.’