SLIMMER DAN MARK RUTTE
Het politieke landschap is in N ederland fors dooreengeschud. De eerste regeringspar tij verliest ruim vijf procent. De sociaaldemocraten, me t Europabonzen als F rans Timmermans en J eroen Di jsselbloem, bestaan amper nog. De tweede partij is een racistische club me t een A4’ tje als beleidsprogramma. T hierry Baude t, de meest narcistische mens ter wereld, behaalt me t zi jn antiEuropa en antiislampartij twee zetels. De versnippering is totaal, de polarisering gaat benauwend ver en de coalitie vorming wordt buitengewoon moeilijk.
In normale omstandigheden zou men elders in Europa beducht en gespannen reageren, maar dat lag nu anders. Blijdschap spatte van de felicitatie telegrammen en Mark Rutte werd uitgebreid gecomplimenteerd. Hij was de ster die de populistische pletwals tegenhield.
Het valt nog te bezien. H et parcours van R utte ver toont menige geli jkenis met dat van de voormalige Britse premier, David Cameron. Als die me t zi jn kiezers sprak, viel er nooit een goed woord over Europa. In Brussel vergaderde hij met andere leiders, en dat deed hi j constructief. Maar als hi j na zo ’ n Europese vergadering in Londen uit he t vlieg tuig stapte en de pers toesprak, was het altijd om te zeggen dat ‘ ze ’ in Brussel weer wat dwaze dingen hadden bedacht. Alsof hij twee uur eerder nie t zelf mee aan tafel zat. Natuurlijk haalde hi j zelden over heel de li jn zijn geli jk, zoals ook de andere leiders nooit altijd en overal scoren.
Door zich altijd te distantiëren van de compromissen waaraan hi j zelf mee werkte, fabriceerde Cameron he t beeld dat Brussel een vreemde plek is waar niemand greep op heef t en waar idiote aliens mallotige beslissingen nemen. Het legde hem geen windeieren: uithalen naar de waanzin van Europa, maakte hem in Engeland populairder . In 20 15 won hi j me t een straat voorsprong de verkiezingen. Toen later de Bre xitcampagne begon, besef te hij wat er op he t spel stond. In overdrive vertelde hij het omgekeerde van alle voorbije jaren: het verlaten van de U nie zou honderd miljoen miljard k osten, de Derde W ereldoorlog zou uitbreken en het licht zou uitgaan. Deze pirouette moest wel slecht aflopen. Achteraf bek eken is he t verbazend dat de voorstanders van de Europese Unie in he t referendum nog aan 48 procent raakten. Cameron nam ontslag en verdween van de aardbodem.
Dat laatste zal me t R utte voorlopig niet gebeuren. Hij kopieert de techniek die Cameron initieel ook succes bezorgde. Daarbij suggereert Rutte dat dit het ‘goede populisme’ is. In de praktijk komt het hierop neer: clichés herhalen, simpele analyses maken en in slogans praten. Over de Europese Unie vertelde Rutte de voorbije jaren dat ze te veel k ost en bemoeiziek is, dat de prioriteiten verkeerd liggen en dat er geen cent meer naar Griekenland mag gaan. Daarmee spreidt hij het bed van Wilders en Baudet, die de redenering maar moeten afmaken: als er dan toch zoveel ellende uit Europa komt, waarom stappen we er dan nie t uit?
Er is, voor alle duideli jkheid, nie ts mis me t kritiek op Europa. De U nie neemt nooit voor iedereen de per fecte beslissing. Er zijn haast dertig lidstaten en in elk land zi jn er vele strekkingen. Die mogen best voor hun over tuiging uitkomen. Maar finaal zetten ze zich aan de tafel. Daar treffen ze ook naarlingen en lastigaards aan die elders verk ozen raakten. Samen wordt dan beleid gemaakt en dat vraag t alti jd water bij de wijn. Ook Rutte en Cameron deden eraan mee: gemeenschappeli jke problemen hebben een gezamenlijke aanpak nodig . Ook al ligt die finaal in het modderige midden en zie t hij er nie t te fraai uit. Dat belangengroepen daar soms hard tegen protesteren, is legitiem. Dat politieke partijen in de verf zetten wat ze liever anders willen, is hun recht en zelfs hun plicht.
Maar als regeringsleiders de goede populist uithangen en consequent afstand nemen van al wat er uit Brussel komt, dan staan ze op een hele slappe koord. Het is geoorloofd om het oneens te zijn met een beslissing, maar een leider moe t ook uitleggen waarom ze dan toch genomen werd, en al zeker als hij erbij betrokken was.
Het is eerder ondanks R utte dan dankzij Rutte dat de eurosceptici onder de verwachtingen bleven. Als het populisme werd ingedamd, heeft dat meer te maken met het gezond verstand van de kiezers dan met Ruttes slimmigheid. Als de ministerpresident antiEuropese voorzetten blijft geven, is er vroeg of laat iemand die de bal binnenkopt. Met een betere campagne dan Wilders, met minder arrogantie dan Baudet. Ook in goed populisme rijdt men zich ooit vast. Verkiezingshelden van vandaag kunnen snel vallen. Dat R utte he t maar vraag t aan Cameron. Als die ooit nog dur ft op te duiken.