De hotspots van de schaamte
In en rond de vluchtelingenkampen, waar duizenden nietbegeleide minderjarigen verblijven, dreigt een ‘epidemie van seksueel misbruik’. De EU staat erbij en kijkt ernaar.
In de hotspots, officiële opvangkampen in Griekenland en Italië, herbergt de Europese Unie vluchtelingen in afwachting van hun asielprocedure. Griekenland en Italië financieren en beveiligen die kampen, Europa gaf extra middelen.
Maar met die hotspots loopt het mis. Vooral de 2.300 nietbegeleide minderjarigen die zich in Griekenland bevinden, hebben het zwaar te verduren. Terwijl tienduizenden vluchtelingen kampen met fysieke ontbering, dreigt voor hen ook nog eens seksueel misbruik. Dat blijkt uit een pas verschenen rapport van het Harvard Center for Health en Human Rights, en uit een verslag van de Raad van Europa uit maart.
Het Harvardonderzoek spreekt over een ‘groeiende epidemie’ van misbruik. Ook een Unicefrapport, dat dateert van februari, toonde al aan dat mensenhandel en seksueel geweld hand en hand gaan op de smokkelroutes. Het ontstellende nieuws is nu dat Europa minderjarigen, die met gevaar voor eigen leven vluchten, niet eens beschermt op eigen bodem. Seks om te overleven
‘De overbevolkte kampen zijn toegankelijk voor iedereen, vooral als alle ngo’s en functionarissen ’s avonds vertrekken’, zegt een psycholoog in een Atheens kamp. ‘Het is erg eng om daar te zitten zonder licht. Ik kan me niet eens voorstellen welke angst de kinderen moeten voelen.’
Jongeren uit Afghanistan, Bangladesh of andere landen die niet in aanmerking komen voor het Europese spreidingsplan, stranden zonder uitzicht of geld in de doorgangskampen. In Athene en Thessaloniki bijvoorbeeld. Sociaal werkers bij Pedion tou Areos, een bekende prostitutieplaats in Athene, zien de gevolgen. ‘Vroeger zagen we hier geen kinderen, maar nu wel.’
Seks met een kind kun je daar kopen voor 15 euro. ‘Dat is nooit genoeg om de smokkelaars terug te betalen of de overtocht te maken’, zegt een andere ngomedewerker. Maar de jongeren zijn wanhopig. In februari werd een Franse priester gearresteerd omdat hij vier Pakistaanse jongetjes had misbruikt in ruil voor voedsel en onderdak. En hulpverleners zien een stijgende trend.
Vorige maand nog trok een reporter voor The Guardian naar een kamp in Thessaloniki. ‘Gebroken chemische toiletten, oneetbaar weggesmeten voedsel, armzalige tentjes in de vrieskou.’ Kampen zijn haastig opgericht op verlaten terreinen. Zodra het regent, veranderen ze in modderpoelen waar epidemieën uitbreken. ‘Genoeg geld voor vaccinaties is er niet’, legt een dokter uit. Iedereen wil weg. Maar de meeste vluchtelingen die in maart 2016 toekwamen, hadden in september nog geen kans gehad om een asielaanvraag te doen.
Ali, een 17jarige vluchteling uit Afghanistan, is nu sekswerker in Athene. En ontgoocheld. ‘Ik wou vooruitgaan. Ik wou een toekomst. Maar met drugs en het werk dat ik nu doe, raak ik nergens. Mijn geest is kapot.’
Geef ons kleren
Wie is verantwoordelijk? JeanPierre Scendre, de woordvoerder van de European Asylum Support Organization (EASO), zegt aan de telefoon dat veiligheid en criminaliteit de bevoegdheid van de Griekse politie blijven. ‘Wij kunnen alleen de procedures voor de asielaanvraag bewaken.’
Die beperkte invulling van het begrip ‘verantwoordelijkheid’ is juist deel van het probleem. De Europese Unie ziet de hotspots als een plaats om migranten te registreren en hun naam door veiligheidsdatabases te halen, meer niet.
Een audit door de Europese Rekenkamer stelde deze week dat ‘hoewel hotspots het migratiebeheer verbeteren, knelpunten afdoen aan hun functioneren’. Dat is ambtenarees voor: de humanitaire situatie is ondermaats. ‘De opvang van nietbege leide minderjarigen voldoet niet aan internationale normen’, besluit de audit. ‘Er zijn niet genoeg faciliteiten.’
Er zijn nochtans oplossingen. Aparte begeleiding voor kinderen, gescheiden sanitair, verlichting in de kampen. De politie zou pooiers en criminele bendes beter moeten aanpakken. En rapporten over het financieel beheer van de hotspots zouden ook helpen. Die zijn er nu niet eens.
De paus riep Europa zaterdag op om morele verantwoordelijkheid te nemen voor wat hij vergeleek met ‘concentratiekampen’. Maar er is ook een strategisch belang. Hoe zullen de overlevers van de grootste migrantencrisis sinds 1945 staan tegenover een Europa dat je vingerafdruk neemt, je maanden laat zitten in ellende en dat voor 15 euro seks koopt bij minderjarigen?
Een EUmedewerker in het noorden van Griekenland wijst op de tikkende tijdbom. ‘We proberen de kinderen psychologisch te begeleiden, maar ze lachen met ons. Kijk naar ons, zeggen ze. We dragen sandalen in het midden van de winter. We hebben koud. Geef ons kleren.’
‘Ik wou vooruitgaan. Maar met drugs en het werk dat ik nu doe, raak ik nergens. Mijn geest is kapot’ ALI (17) Afghaanse vluchteling en sekswerker in Athene ‘We proberen de kinderen psychologisch te begeleiden, maar ze lachen met ons. Kijk naar ons, zeggen ze. We dragen sandalen in het midden van de winter’ EUMEDEWERKER IN HET NOORDEN VAN GRIEKENLAND