‘De komende maanden moet blijken of het Congres het landsbelang boven het partijbelang kan stellen’

‘Als Trump dit gevecht wint, wint hij zijn oorlog tegen de democratie’

kelijk werd gezegd dat Comey werd ontslagen om de manier waarop hij het onderzoek naar de emails van Hillary Clinton leidde. Daarna speelde dat geen rol meer. Het ging eerst wel, en daarna niet meer, om adviezen van de top van het ministerie. ‘De Amerikaanse bevolking’ had genoeg van Comey, zei Trumps woordvoerder. Daarna zou het FBIpersoneel op Comey zijn uitgekeken.

Trump zelf kwam donderdag met weer totaal nieuwe verklaringen. Comey was een showboat en hij wilde hem vanaf het begin al ontslaan. Hij had hem een kans gegeven, maar besloot een paar dagen geleden dat hij weg moest. Trump bracht in het interview met tvzender NBC ook ongevraagd Rusland ter sprake: ‘Toen ik besloot dat ik het maar moest doen, zei ik tegen mezelf: dat gedoe met Trump en Rusland is een verzonnen verhaal.’

Met die uitspraak begeeft Trump zich op gevaarlijk terrein. Voor het eerst geeft hij openlijk toe dat er een relatie bestaat tussen Rusland en het vertrek van Comey. ‘En bedenk dat het ontslag van Comey niet op zichzelf staat. Trump ontsloeg ook zijn waarnemend minister van Justitie en een aanklager in New York die onderzoek naar Trump verrichtte.’

Maar Tim Weiner ziet ook dat Trump tot nu toe wegkomt met zijn gedrag. ‘In de tijd van Watergate moest Nixon het opnemen tegen een Congres dat door Democraten gedomineerd werd. Nu krijgt Trump rugdekking van het Congres, omdat de Republikeinen zaken willen doen met de regering. Daarom is het Ruslandonderzoek in het Congres tot nu toe zo tandeloos. Er mag niets uitkomen dat Trump bedreigt. De komende maanden moet blijken of het Congres het landsbelang boven het partijbelang kan stellen.’

Het Congres en de FBI zijn twee van de drie machtsbolwerken die Trump ter verantwoording kunnen roepen, zegt Weiner. Het derde is de Amerikaanse bevolking. ‘Er zijn protestbewegingen ontstaan, maar die hebben politiek nog weinig betekenis. Als er massale woede ontstaat, kan die politici bij de les houden. Maar voorlopig heeft Trump daar nog niet veel van te vrezen.’

Tim Weiner haalt instemmend een analyse van oudNSAdirecteur Michael Hayden aan. Generaal Hayden schreef deze week op politieke website The Hill: ‘Het begint hier een beetje als Nicaragua te voelen.’ Weiner: ‘Het ontslag van Comey is niet alleen een machtsstrijd tussen twee machtige instituties in Washington, de FBI en het Witte Huis. Het is ook een strijd om de wet. Als Trump dit gevecht wint, wint hij zijn oorlog tegen de democratie.’

De vraag van deze tijd, zegt Weiner, is deze: overleeft de Amerikaanse democratie het tijdperkTrump? ‘Ik antwoord niet meteen met ‘ja’. Er is in de wereld geen democratische beschaving geweest die het meer dan driehonderd jaar heeft uitgehouden. Het Amerikaanse experiment is alweer 240 jaar oud.’

Dus Trump kan het ook winnen? Weiner denkt lang na, en zegt dan: ‘Ik worstel met mijn optimisme.’