Antibioticakuur afmaken helpt niet in strijd tegen resistente bacteriën
Voleindig een antibioticakuur altijd, ook al voel je je beter. Die bekende boodschap moet op de schop, zeggen Britse artsen en onderzoekers.
Antibiotica gebruikt u het best zo weinig mogelijk, en als het dan toch moet, hoort u de voorgeschreven kuur af te maken. Zo luidt het advies wereldwijd in antibioticacampagnes. Maar het idee dat een kuur afmaken voorkomt dat bacteriën resistent worden, is niet gestoeld op wetenschappelijke bewijzen, zegt een groep Britse onderzoekers en artsen nu in het toonaangevende medische tijdschrift The BMJ. ‘Patiënten worden zelfs blootgesteld aan een onnodig risico als de behandeling langer duurt dan nodig’, luidt het. Belgische experts beamen dat een lange behandelingsduur resistentie niet voorkomt, maar ze waarschuwen er wel voor dat het niet verstandig is om op eigen houtje te stoppen met een antibioticakuur, zodra het beter gaat. ‘Dat zou de genezing in het gedrang brengen.’
‘Antibiotica – gebruik ze goed en enkel als het moet!’ De overheid voert al jaren campagne om het antibioticagebruik omlaag te krijgen. Als patiënten toch antibiotica moeten nemen om te genezen, maant ze iedereen met de slogan ‘gebruik ze goed’ aan om zeker niet vroeger te stoppen dan de arts heeft voorgeschreven – ook niet als het voor het einde van de kuur al beter gaat. Een groep Britse artsen en onderzoekers, van onder meer de universiteiten in Brighton en Oxford, trekt die boodschap nu in twijfel. ‘Patiënten worden blootgesteld aan een onnodig risico als de behandeling langer duurt dan nodig, een risico dat er niet is als ze vroeger stoppen met antibiotica’, klinkt het in een analyse die vandaag verschijnt in het gezaghebbende vaktijdschrift The BMJ.
Antibiotica zijn noodzakelijk bij aandoeningen veroorzaakt door bacteriën. Maar ze worden wereldwijd te veel gebruikt, waardoor die bacteriën zich aanpassen aan de medicatie en er ongevoelig voor worden. Al sinds de ontdekking van de antibiotica bestaat de vrees dat ook een te korte behandelingsduur de vorming van resistente bacteriën in de hand werkt. De ziekmakende bacteriën zouden dan in leven blijven en resistent kunnen worden. Een uitspraak van Alexander Fleming, de ontdekker van het antibioticum penicilline, bij de uitreiking van de Nobelprijs in 1945, ligt in die lijn: ‘Als je penicilline gebruikt, gebruik genoeg!’
Vaste gewoontes herzien
Die boodschap is eenvoudig en al decennia ingeburgerd. Ook de federale antibioticacommissie (Bapcoc) zegt op haar website dat je door het afmaken van de kuur resistentie vermijdt. Maar volgens de Britse onderzoekers zijn daar amper wetenschappelijke bewijzen voor.
De gevaarlijkste resistente bacteriën zouden niet komen uit de groep van ziekmakende kiemen waartegen we antibiotica nemen, bijvoorbeeld bij een longontsteking. Het grootste probleem qua resistentie wordt volgens de onderzoekers gevormd door bacteriën die eigenlijk onschadelijk zijn (denk aan de darmflora) en die resistent worden door contact met antibiotica tegen een ziekte elders in het lichaam. Ze zijn als het ware collateral damage bij de behandeling. Hoe langer een behandeling duurt, des te groter is het risico daarop, klinkt het in de analyse.
‘Een eyeopener’, noemt professor huisartsgeneeskunde (KU Leuven) en directeur van het Center for Evidencebased Medicine (Cebam) Patrik Vankrunkelsven de paper. ‘We moeten onze vaste gewoontes en denkpatronen durven te herzien. Het zit er bij artsen én patiënten ingebakken dat er een minimumduur is voor de behandeling, niet alleen voor de genezing maar ook om resistentie te voorkomen.’
Mogen patiënten dus stoppen met antibiotica, zodra ze zich beter voelen? Herman Goossens, professor microbiologie aan het UZ Antwerpen en voorzitter van Bapcoc,is vindt dat geen goed idee (zie hierboven). Ook volgens Vankrunkelsven is dat niet aan de orde. ‘Dat zou de genezing in het gedrang kunnen brengen. Vandaag is er maar weinig onderzoek over hoe je, vooral als het om behandelingen bij de huisarts gaat, gemakkelijk kan bepalen of de behandeling voldoende lang heeft geduurd.’
Vorig jaar verscheen bijvoorbeeld wel een studie die aantoonde dat patiënten met een longontsteking geen nadeel zouden ondervinden als ze met antibiotica stoppen, zodra de koorts twee dagen verdwenen is. Om dat te bevestigen, zijn er meer studies nodig, zeggen de Britse auteurs in The BMJ. ‘Intussen moeten campagnes voor het brede publiek duidelijk stellen dat antibioticaresistentie ontstaat door overgebruik en niet wordt voorkomen door een kuur af te maken.’
‘Antibioticaresistentie ontstaat door overgebruik en wordt niet voorkomen door een kuur af te maken’