Greenpeace dagvaardt Vlaamse regering wegens te vuile lucht

De Vlaamse regering pleegt schuldig verzuim in haar aanpak van luchtvervuiling, zegt de milieuorganisatie. ‘We maken onze kinderen collectief ziek.’

Vlaams milieuminister Joke Schauvliege (CD&V) krijgt vandaag een ingebrekestelling in haar brievenbus. Afzender: Greenpeace. Het is stap één van een juridische procedure waarin de milieuorganisatie de Vlaamse regering ‘via de rechtbank op haar plicht wil wijzen om burgers voldoende te beschermen tegen de catastrofale impact van vervuilde lucht op onze gezondheid’.

Volgens het Europees Milieuagentschap zijn er in ons land jaarlijks meer dan twaalfduizend vroegtijdige overlijdens ten gevolge van luchtvervuiling. De advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor fijn stof halen we zo goed als nergens in Vlaanderen. Greenpeace focust zijn aandacht op een andere, ‘minstens even zorgwekkende’ stof: stikstofdioxide (NO2).

Voornaamste bron daarvan is transport op fossiele brandstoffen, en dan vooral diesel. Greenpeace luidt de alarmbel niet toevallig aan het begin van het schooljaar. Onderzoek toont aan dat wanneer de blootstelling van kinderen aan NO2 met gemiddeld tien microgram per kubieke meter toeneemt, de kans op astma stijgt met 15 procent. ‘We maken onze kinderen collectief ziek’, zegt Joeri Thijs van Greenpeace. ‘De Vlaamse regering heeft al vele jaren beleid op papier staan om de luchtkwaliteit te verbeteren. Maar studie na studie vertelt ons dat het probleem nog groter is dan we durfden vermoeden.’

Hij verwijst naar berekeningen van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) die tonen dat de Europese grenswaarden voor stikstofdioxide in 2015 op diverse plaatsen in Vlaanderen overschreden werden.

Volgens Greenpeace laat de Vlaamse regering ‘cruciale ingrepen links liggen’, zoals de invoering van een kilometerheffing voor personenwagens of de aanpassing van de autofiscaliteit aan de ware uitstoot. ‘Gezien de catastrofale gevolgen is dat schuldig verzuim.’ Ook de Waalse regering mag zich verwachten aan een ingebrekestelling vanwege Greenpeace. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd eerder al door de ngo ClientEarth voor de rechter gesleept.

Nederland veroordeeld

Greenpeace voelt zich in zijn actie gesterkt door buitenlandse voorbeelden. Zo veroordeelde eind vorige week een rechter in Den Haag de Nederlandse staat omdat hij niet voldoet aan de Europese normen over fijn stof en stikstofdioxide. De regering moet een nieuw luchtkwaliteitsplan maken dat ertoe leidt dat de inbreuken op ‘de kortst mogelijke termijn’ verdwijnen, aldus de rechter.

Minister Schauvliege laat weten dat ‘het uitgangspunt van Greenpeace klopt’, ‘want de Vlaamse overheid is verplicht om de Europese richtlijnen na te leven’. Maar: ‘wij verkiezen dat het beleid door een parlement wordt bepaald’ en niet door een rechter.

Volgens de minister voldoet Vlaanderen aan ‘quasi alle Europese normen voor lucht’ (die minder streng zijn dan die van de WHO, red.), maar zijn er twee knelpunten: lood in Hoboken en NO2 in de agglomeratie Antwerpen. ‘Voor beide overschrijdingen zijn saneringsplannen opgemaakt.’

Tegen eind 2017 moet voor gans Vlaanderen een nieuw luchtkwaliteitsplan klaar zijn ‘dat de maatregelen uit het vorige plan voortzet en intensiveert’.

BRUSSEL I De advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor fijn stof halen we zo goed als nergens in Vlaanderen, maar Greenpeace focust in zijn juridische procedure tegen de Vlaamse regering op het minder bekende, ‘minstens even zorgwekkende’ stikstofdioxide (NO2). Dat komt vooral van de uitstoot van dieselwagens. ‘Elke nieuwe studie toont ons dat het probleem nog groter is dan we al vreesden’, zegt Joeri Thijs van Greenpeace.

Op diverse plaatsen in Vlaanderen werden afgelopen jaren de Europese grenswaarden voor stikstofdioxide overschreden, tonen berekeningen van de Vlaamse Milieumaatschappij (zie kaart). En zelfs de kleinste toename in blootstelling aan NO2 heeft een negatieve impact op onze gezondheid. Dat blijkt uit een nieuwe studie van het Zwitsers Instituut voor Tropische Geneeskunde en Volksgezondheid. ‘Er bestaat geen veilige hoeveelheid luchtvervuiling’, besluit ze. ‘Zelfs in gebieden waar de concentratie lager is dan de Europese jaargrenswaarde van 40 microgram per kubieke meter, zien we een significant negatieve impact op de gezondheid.’

Tijdens de eerste week van het nieuwe schooljaar trok Greenpeace tijdens de avondspits naar Antwerpen, Brussel en Luik – met een meettoestel in een kinderstoel op de achterbank. Voor Antwerpen beschikt Greenpeace nog niet over alle resultaten, maar in Brussel blijkt dat tijdens een drukke avondspits pieken tot 367 microgram NO2 per kubieke meter geen uitzondering zijn. Naast langdurige blootstelling, kunnen ook korte episodes van hoge concentraties

Greenpeace had voorlopers. Eind 2014 startte de vzw Klimaatzaak een procedure tegen alle Belgische overheden omdat zij ‘niet snel genoeg te werk gaan om onze duurzame toekomst te vrijwaren’.

De campagne werd gedragen door een hele resem bekende Vlamingen. Het kwam tot een dagvaarding voor een Franstalige rechtbank, maar tot op vandaag is de eigenlijke rechts

zaak nog steeds niet begonnen. Het Vlaams Gewest dien

de een aanvraag in om de taal van de procedure te wijzigen naar het Nederlands. De rechtbank wees dat verzoek af, waarop minister Schauvliege

cassatieberoep aantekende. ‘We wachten al meer dan een jaar op een uitspraak over die taalkwestie’, klinkt het bij Kli

maatzaak. ‘Pijnlijk, maar over het klimaat zelf is het bij onze juridische procedure nog niet vaak gegaan.’ (poj) schadelijke gezondheidseffecten hebben, tonen onderzoeken aan. ‘De resultaten bevestigen helaas onze vermoedens: de lucht in een auto is gevaarlijk’, zegt Thijs.

Wat zijn de gezondheidseffecten van stikstofdioxide?

● Kinderen van ouders die lange tijd in gebieden woonden met een grote blootstelling aan uitlaatgassen, en dus NO2, hebben gemiddeld genomen een lager ge

boortegewicht. Ze komen vaker met complicaties ter wereld en presteren minder goed op cognitieve tests.

● Voor elke toename van het NO2niveau met 10 microgram per kubieke meter (gemiddeld per jaar), verwacht de WHO een toename van het aantal ziekenhuis

opnames wegens ademhalingsproblemen met 1,8 procent, en dat over alle leeftijdsgroepen heen. Eenzelfde toename doet bij kinderen het risico op astma stijgen met 15 procent.

● Blootstelling aan NO2 kan tot een hogere bloeddruk leiden, maar ook tot bloedklonters en zelfs hartstilstanden. Over het algemeen zou zes procent van alle hartaanvallen te wijten zijn aan luchtvervuiling.

● Luchtvervuiling is een belangrijke oorzaak van kanker. Studies bewijzen dat chronische blootstelling aan fijn stof en NO2 de kans op longkanker gevoelig verhoogt. (poj)