DE KRACHT VAN EEN IDEE ALS DE TIJD RIJP IS
Vroeg of laat moest het tot een kortsluiting komen. Koste wat het kost wil de Catalaanse overheid een referendum uitschrijven over de eventuele onafhankelijkheid van de deelstaat. De regering in Madrid beschouwt zo’n volksraadpleging als ongrondwettelijk. Meteen neemt ze alle maatregelen om de organisatie ervan te beletten. Niemand weet waar deze staat van beleg eindigt.
Haast vijftig jaar geleden kreeg Catalonië een apart statuut met een flinke autonomie. Maar de regio blijft op zijn honger. Vooral financiële argumenten fungeren als vliegwiel. De Catalanen dragen netto bij tot de Spaanse begroting. Daarbovenop komt de zelfverklaarde nood aan zelfbeschikking. Barcelona wil zelf zijn toekomst bepalen. De centralistische Spaanse regering speelde altijd hooghartig op dat streven in. Premier Mariao Rajoy wil met spierballengerol zijn landgenoten imponeren. Maar hetzelfde kan ook van de Catalaanse premier Carles Puigdemont worden gezegd. Hij heeft zijn politieke toekomst afhankelijk gemaakt van de oprichting van een nieuwe republiek.
Vermits onderhandelingen over meer autonomie of over onafhankelijkheid onmogelijk bleken, moet een eenzijdig referendum uitsluitsel bieden. Op zich gaat het om een democratische besluitvorming. Toch heeft het instrument beperkingen. Het splijt een gemeenschap in twee kampen. Bij een nipte uitslag, in de een of andere richting, voelt een erg grote groep zich benadeeld. Met haar optreden bemest de Spaanse overheid alvast de onafhankelijkheidsgedachte. Het Catalaanse bestuur komt versterkt uit deze krachtmeting.
In Vlaanderen krijgt de strijd meer dan gewone belangstelling. Zeker de NVA kijkt jaloers naar deze systeemcrisis die tot hun spijt in België niet aan de orde is. De zucht naar onafhankelijkheid is in Catalonië niet alleen groter, het grondgebied is ook homogener, wat de praktische kant van een scheiding vereenvoudigt. Tegenover een democratische overmacht is geen kruid gewassen, een Grondwet moet door de inwoners worden gedragen.
Niets is krachtiger dan een idee waarvoor de tijd rijp is. Dit conflict baart winnaars, maar zeker ook verliezers. De gevolgen van onafhankelijkheid overstijgen de regio. Wellicht zet dit het onafhankelijkheidsstreven elders alle kracht bij. Of juist niet, wanneer Catalonië na de overwinningsroes tegen een kater aankijkt. Want onafhankelijkheid lost de dagelijkse problemen niet op. En een onzekere toekomst – eventueel tijdelijk buiten de Europese Unie – doet de economie geen deugd.
Catalaans referendum splijt een gemeenschap in tweeën