Iran (en de EU) tegen Amerika en de Saudi’s
‘Het zou heel jammer zijn als een schurk van een
nieuwkomer in de politieke wereld dit akkoord
zou vernietigen’ HASSAN ROHANI Iraans president
Iran wil ‘niet de eerste zijn om het nucleaire akkoord te ondermijnen.’ Toch lijkt President Trump vastbesloten om dat diplomatiek succes op te blazen. Kan hij dat?
BRUSSEL I Eergisteren noemde Donald Trump in de Algemene vergadering van de VN Iran een schurkenstaat (‘rogue state’) die stevig aangepakt moet worden ‘voor het zaaien van dood en vernieling’. Eerst wilde de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken daar niet op reageren.
Maar de Iraanse president Hassan Rohani sloeg gisteren toch terug in de VNvergadering, met een kwinkslag dan nog. ‘Wij zullen niet de eerste zijn om het akkoord te schenden. Het zou heel jammer zijn moest een schurk van een nieuwkomer in de politieke wereld (‘a rogue newcomer to the world of politics’) dit akkoord vernietigen. Toch is dat net wat Trump van plan lijkt.
Twee blokken
In 2015 sloten de VS, GrootBrittannië, Frankrijk, Duitsland, Rusland en China een akkoord dat moest verhinderen dat Iran kernwapens aanmaakt. Ook de EU was daarbij betrokken. Ook al was het akkoord maar tijdelijk (de meeste bepalingen lopen af in 2025 of 2030), toch werd het beschouwd als een diplomatiek succes. Iran leefde economisch op toen de sancties verdwenen en de het conflict deescaleerde.
Trump noemde Obama’s akkoord ‘de slechtste deal ooit’ en lobbyt al geruime tijd voor een hardere aanpak van Iran. Zo reisde VSambassadrice Nikki Haley in augustus naar het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) om extra controles op Iran te eisen. Ook Israël pleit daarvoor. IAEA antwoordde Haley toen dat daar geen reden voor is, temeer omdat Iran zich bij de zeven controles stipt aan alle afspraken hield.
Maar ook SaudiArabië (Irans grote regionale vijand) beweert nu in de VN dat het ‘niet gelooft dat Iran de regels volgt’.
Rakettenprogramma
Als Trump dat wil, kan hij al op 15 oktober weigeren om Irans ‘trouwe opvolging’ van de deal te bevestigen in het Congres. Daarmee is het akkoord niet dood. Maar het opent wel de weg naar meer unilaterale Amerikaanse sancties, want de Republikeinse meerderheid in het Congres is eerder antiIraans.
‘Het is niet omdat één partner uit dat akkoord stapt, dat het akkoord juridisch begraven is’, zegt ook Tom Sauer (Internationale politiek, U Antwerpen). ‘De deal is bovendien geratificeerd als een resolutie van de VNVeiligheidsraad, dus moeten de VS die internationale regels respecteren. Tenzij ze een bewijs vinden dat Iran de bepalingen van het akkoord niet volgt. Ik heb de indruk dat ze daar nu koortsachtig naar op zoek zijn. Er wordt gewezen naar Irans ballistisch rakettenprogramma, maar dat maakt geen deel uit van het akkoord.’
Europese landen – die belangrijke zakendeals hebben afgesloten met Iran – lijken wél vastbesloten om het akkoord te behouden. De Commissie stelde zich recent zelfs vragen bij de blijvende Amerikaanse financiële sancties tegen handel met Iran. Die treffen juist de Europese bedrijven hard.
‘Ik zeg het later wel’
Als Trump weer meer economische of financiële sancties bovenhaalt, dan kan Iran dat aangrijpen om de deal op te zeggen. Dat zou vooral de Iraanse hardliners goed uitkomen. Maar president Rohani is op dat vlak gematigder. Hij beloofde niet als eerste het akkoord te ondermijnen. ‘Dit is een akkoord van de internationale gemeenschap, niet alleen van de VS’, zei hij. ‘Een land dat ervan weg loopt, maakt zichzelf belachelijk.’
Gisternacht kwamen alle betrokken partijen samen voor nieuwe gesprekken. Trump hield de wereld alvast duchtig in spanning. ‘Ik heb al beslist of de VS het nucleaire akkoord met Iran zal naleven, maar ik zal het jullie later wel zeggen’, zo zei hij glimlachend tegen de pers.
‘Trump wil alles terugdraaien wat Obama bereikt heeft’, zegt Sauer. Volgens hem is het internationale vertrouwen opbouwen de enige manier om een nucleair Iran te voorkomen.