STRUIKELEND OVER HET GAT OP RECHTS
De legendarische Beierse CSUleider Franz Josef Strauss lanceerde in 1986 een van de belangrijkste axioma’s van de Duitse politiek: rechts van de CDU/ CSU mag er geen democratisch gelegitimeerde partij van enige politieke relevantie opstaan. Dat gold als een strategische opdracht, maar ook als een historische. Het midden controleert sinds de oorlog de rechterkant. Het tekent de breuk van deze verkiezingen. Het almaar extremere AfD stuurt meer dan 90 parlementsleden naar de Bundestag. De jonge partij had er geen charismatische leider voor nodig, haar kandidaten hoefden niet te maskeren dat ze nostalgie koesteren naar een zuiverder land en sterke Duitse soldaten, ze mochten onderling ruziën. Al decennia schat politiek onderzoek dat in Duitsland vijftien procent van de bevolking te verleiden is om op varianten van extreemrechts te stemmen. Dat blijkt nu te optimistisch. De doorbraak van het AfD zal het hele Duitse politieke landschap infecteren. De pogingen om de scheur te dichten, leidt tot rechtse bijsturingen op twee fronten die ook de rest van Europa nauw aangaan: migratie en Europa.
Over migratie was Merkels beleid al lang niet meer de warme verwelkoming van twee jaar geleden. Toch geeft de kleine man, over wie in de campagne zo vaak is gesproken, nu sans gêne uiting aan zijn woede en frustratie. Dat zal de taal over migratie en moslims verharden, taboes zullen sneuvelen. De CSU, die op haar eentje Beieren bestuurt, kreeg een dreun van 11 procent. Ondanks heftig verzet tegen het ‘wir schaffen das’ van zusterpartij CDU. Volgend jaar houdt Beieren deelstaatverkiezingen. Het gat op rechts moet dicht, verklaarde partijvoorzitter Horst Seehofer gisteravond. ‘Geen valse compromissen meer.’
Over Europa zal niet alleen het van oorsprong antiEuropese AfD een donkere schaduw werpen. Merkel moet een coalitie smeden met een herrezen liberale partij die over Europa strikt in de leer is. Toen ze de vorige keer in de regering zat, ten tijde van de Europese hulppakketten aan Griekenland, stemde die partij steevast tegen. Ook in deze campagne was de FDP onverholen eurosceptisch. Liefde voor Emmanuel Macron voelt ze niet. Morgen stelt die zijn ambitieuze plannen over de hervorming van de eurozone voor. Hij zal pleiten voor een sterke minister van Financiën, extra bevoegdheden, een budget. In Berlijn zullen tanden knarsen. Merkel kan dat niet zomaar overrulen.
Zo begint de leider van Europa haar vierde en laatste Duitse ambtstermijn met te weinig macht om nog een grote geste te doen die het continent in beweging kan zetten.
Onvermijdelijk komen er bijsturingen over migratie en Europa