Een aardbeving, met epicentrum in de DDR
zich de afgelopen maanden betrappen op even aangebrande uitspraken. Zo vond Wil helm von Gottberg dat ‘de Holocaust een mythe moet blijven’. Jens Maier is dan weer van mening dat ‘er een einde gemaakt moet worden aan de creatie van mengvolkeren’. En uit uitgelekt mailverkeer bleek dat Alice Weidel, de collegalijsttrekker van Gauland, wel heel stevig tekeerging tegen de regeringMerkel: ‘Deze varkens zijn niets anders dan de marionetten van de Siegermächte (de overwinnaars van WOII, red.)’.
Veel stemmen bij CDU/CSU en SPD
Oorspronkelijk zat het AfD niet in zo’n extreem vaarwater. Toen Bernd Lucke, een professor economie, de partij een paar jaar geleden oprichtte, wilde hij vooral de euro politiek van Angela Merkel een halt toeroe pen. Maar al heel snel stroomde zijn AfD vol met politici die vooral tegen vreemdelingen wilden tekeergaan. Lucke verloor die machtsstrijd en is ondertussen al een hele tijd geen lid meer. Hij werd opgevolgd door Frauke Petry, de politica die een paar jaar geleden opzien baarde, toen ze zei dat er aan de grens op vluchtelingen geschoten mocht worden.
Na dat verscheurende interne conflict leek het AfD ten dode opgeschreven. In het voorjaar van 2015 zat de partij vaak onder de kiesdrempel van 5 procent. Maar de komst van ongeveer 1 miljoen vluchtelin gen in 2015 zette het AfD opnieuw op de kaart. Het trok voluit van leer tegen Mer kels ‘Wir schaffen das’. En precies één jaar geleden scoorde het in een peiling meer dan 15 procent. Dat percentage zakte ver volgens weer, maar in de laatste weken van de campagne kwam het AfD weer opzetten.
Het makke tvdebat tussen Angela Mer kel en SPDleider Martin Schulz zal daarbij niet geholpen hebben. Bij momenten leek dat gesprek op een onderhandeling over een nieuwe grote coalitie. En dát verbond was niet populair. Uit de exitpolls bleek gis teren dat het AfD meer dan een miljoen voormalige christendemocratische kiezers heeft binnengehaald. Ook een half miljoen exSPD’ers stemde op Gauland en co.
Mannen uit de exDDR
Dat deden ze niet omdat de partij haar toon de laatste maanden verzachtte. Naar huidige AfDnormen is ook Petry intussen immers een softie geworden. De meerder heid van haar partij ziet de ‘constructief realpolitieke’ koers die zij zegt voor te staan, niet zitten. Daarom kozen de leden voor Gauland en Weidel als lijsttrekkers. Dat duo keek niet op een inspanning om te provoceren. Tijdens een tvdebat op ZDF verliet Weidel bijvoorbeeld boos de studio. Het was haar Filip Dewintergewijs te doen om de publiciteit die die rel opleverde.
Om die reden trokken de AfD’ers de afgelopen weken ook naar de verkiezingsbijeenkomsten van Merkel. Vooral in het oosten van het land moest de kanselier haar speeches afwerken onder luid gefluit. Niet geheel verrassend scoorde de partij gisteren uiterst goed in wat tot 1990 DDRgebied was. Gemiddeld haalde ze daar meer dan 21 procent, waarmee ze de postcommunisten achter zich liet en enkel de CDU nog moet laten voorgaan. Bij de mannen in de voormalige DDR komt het AfD zelfs uit op 27 procent.
Samen met de goede scores in het zuiden van Duitsland zorgt dat voor een eclatant succes. Zelfs de anders nogal nuchtere populismeexpert Cas Mudde aarzelde niet om gisteren van een ‘Zwarte Zondag’ voor Duitsland te spreken. Andere hadden het over een ‘seismische schok’. Voor het AfD opent deze zege perspectieven: extra partijfinanciering en nog veel meer mediaaandacht. Maar de fractie bij mekaar houden, dat wordt véél moeilijker. Behalve Petry zijn er nog AfD’ers die de partij weer wat gematigder willen zien worden. Sterker is die fractie natuurlijk niet uit de verkiezingen gekomen.