Tussen wahabismeen modernisme
Het was de ‘laatste hervorming’ in het ultraconservatieve koninkrijk die er ooit zou komen, dachten vrouwen in SaudiArabië altijd. Toch mogen ze straks achter het stuur. Wat is er plots veranderd?
Een bekende cartoon over SaudiArabië toont een man en vrouw die net op de Saudische televisie hebben gekeken naar de film
Thelma and Louise (uit 1991, over twee vrouwen die een bevrijdende roadtrip maken in de VS). ‘De film duurde maar acht minuten’, stelt de man vast. ‘Ze hebben alle scènes eruit geknipt waarin vrouwen met de auto rijden’, legt de vrouw uit.
Zo symbolisch was het autorijverbod voor vrouwen in het oerconservatieve koninkrijk dat altijd werd gedacht dat dit het allerlaatste taboe zou zijn dat zou sneuvelen. Maar dinsdagavond raakte plots bekend dat koning Salman (81) vrouwen vanaf juni volgend jaar een rijbewijs wil toestaan. Tal van Saudische vrouwen noemden de beslissing van de koning gisteren op Twitter dan ook ‘een historisch moment’. ‘Eindelijk’, was een andere veelgehoorde commentaar. Wat is er aan de hand in SaudiArabië, het land van de twee heiligste plaatsen van de islam, Mekka en Medina?
Al tweehonderd jaar heeft de familie AlSaud een bondgenootschap met de aanhangers van Muhamad ibn AbdelWahab, een ultraconservatieve prediker uit de 18de eeuw. Het Saudische koningshuis mag volgens dat verbond het land autoritair besturen, maar de religie moet in handen blijven van ‘wahabitische’ geestelijken.
Buitenlandse chauffeur
Die clerus is machtig in SaudiArabië, en anders dan in de meeste Arabische landen houdt hij vast aan een strikte scheiding van de seksen. Om naar het buitenland te reizen, te trouwen, een klacht bij de politie in te dienen en in veel gevallen om te mogen werken, hebben Saudische vrouwen nog altijd de toestemming van een mannelijke voogd nodig.
Autorijden paste ook in dat plaatje: een vrouw alleen in een auto, zonder voogd, die kan alleen onderweg zijn naar een zonde.
Al jaren voeren Saudische vrouwen campagnes tegen het autorijverbod, waarbij ze zichzelf filmen aan het stuur en die filmpjes posten op sociale media. Ze wezen op de belachelijke consequenties van het rijverbod. Een vrouw mag in SaudiArabië niet haar eigen kinderen naar school rijden, maar mag daarvoor wel een beroep doen op een mannelijke chauffeur – vaak uit verre landen als Pakistan of Sri Lanka – die dan wel wordt geduld als ‘nietverwant maar acceptabel, zolang de vrouw op de achterbank zit’.
Bij zijn aantreden, twee jaar terug, werd van de oude koning Salman verwacht dat hij een soort tussenpaus zou zijn. Maar hij gaf een groot deel van zijn macht aan zijn zoon Mohamed (31), die de verzuchtingen van de jonge generaties – meer dan de helft van de Saudi’s is jonger dan dertig – beter lijkt aan te voelen. ‘Er is in de laatste twee jaar meer veranderd dan in de vijftig jaar tevoren’, zei Faisal Abbas, hoofdredacteur van de Saudische krant Arab News, daarover aan De Standaard.
Bioscopen weer open?
Kroonprins Mohamed bin Salman tekende voor zijn land de ‘Visie 2030’ uit, waarin – in tijden met lage olieprijzen – hij zijn land probeert voor te bereiden op tijden waarin oliegeld niet meer alom voorradig zal zijn. Het opheffen van restricties voor vrouwen – de helft van de bevolking, en meer dan de helft van de studenten aan de Saudische universiteiten – maakt daarvan deel uit.
Ook de macht van de ooit alomaanwezige zedenpolitie werd al ingeperkt, er worden nu concerten georganiseerd waar mannen en vrouwen samen mogen opdagen, en vorig weekeinde mochten vrouwen voor het eerst binnen in het Koning Fahdstadion in de hoofdstad Riyad, waar de 87ste verjaardag van de uitroeping van het koninkrijk SaudiArabië werd gevierd. Wie weet worden binnenkort weer bioscopen geopend – nog zo’n absurd verbod, dat geldt sinds 1980.
Steun van geestelijken
Wat helpt, is dat het koningshuis voorlopig niet rechtstreeks moet aansturen op een conflict met de conservatieve clerus. Het autorijverbod is een kwestie van wahabitische ‘traditie’: er staat nergens in de Koran geschreven dat vrouwen niet op een kameel mogen rijden. Het is geen toeval dat er nergens anders in de islamitische wereld zo’n autorijverbod geldt.
De beslissing van de koning werd dinsdag ook gesteund door een meerderheid van de Raad van Hoogste Geestelijken, een belangrijk adviesorgaan – wat niet wil zeggen dat andere geestelijken het besluit niet zullen bekritiseren.
In de internationale wereld scoort SaudiArabië met de opheffing van het autorijverbod. Critici wijzen er dan weer op dat het koninkrijk op andere vlakken minder goed bezig is: het soennitische SaudiArabië bombardeert het straatarme Jemen omdat het daar de invloed van zijn sjiitische aartsrivaal Iran in opmars ziet, en gedraagt zich erg nerveus in die regionale rivaliteit in het algemeen. Optimisten prijzen voorlopig het feit dat er alvast binnenin iets lijkt te bewegen.