Goed ouderschap kan niet zonder goede hulp
Moet sommige ouders verboden worden om kinderen te krijgen? Een lastige vraag. Wie bepaalt dan wie een goede ouder wordt?
BRUSSEL I ‘Ook goede ouders kunnen kopzorgen hebben omdat ze moeilijke kinderen hebben, of zelfs slechte kinderen. En gelukkig is het ook waar dat slechte ouders niet per se slechte kinderen hebben. Het ouderschap heeft niets met fataliteit te maken. Het is geen éénopéénrelatie’. Het citaat komt van de Britse psychiater en notoire cultuurpessimist Theodore Dalrymple, onlangs te gast in het Canvasprogramma Wanderlust.
Iets vergelijkbaars zegt de Vlaamse kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen in reactie op de uitspraak van jeugdrechter Inge Claes, woensdagavond in het tvprogramma Radio Gaga (zie hiernaast). ‘Laten we ouders van kinderen in de jeugdhulp niet stigmatiseren. Kinderen en jongeren worden om heel uiteenlopende redenen geplaatst. Soms is een tijdelijke plaatsing heel nuttig om bijvoorbeeld een alleenstaande ouder wat ademruimte te geven. Soms is het nodig omdat een kind het zelf moeilijk heeft. Er zijn zoveel redenen.’
IQ en ouderschap
Toch wil hij de jeugdrechter niet de zwartepiet toeschuiven. ‘Ik begrijp haar uitspraak als een verzuchting die veel mensen uit de sector weleens maken. Ook wij worden soms geconfronteerd met schrijnende situaties waarin we vaststellen dat volwassenen niet in staat blijken om voor kinderen te zorgen. Het is misschien verleidelijk om snel te denken aan mensen in de marge. Maar het kan ook gaan om een bemiddeld gezin dat in een vechtscheiding belandt. Sommige ouders lijken dan te vergeten dat ze nog kinderen hebben voor wie ze moeten zorgen. Je kunt die situaties niet onder één noemer vangen. Ze zijn ook erg moeilijk te voorspellen.’
Zo kun je ook niet zeggen dat slimme mensen betere ouders zouden zijn. ‘Er is nog nooit een verband aangetoond tussen IQ en ouderschap’, zegt Geert Van Hove, professor in de orthopedagogie aan de Universiteit Gent. ‘Ouders met een licht verstandelijke handicap komen vaak in het vizier als het over falend ouderschap gaat, maar er zijn heel in telligente mensen die slechte opvoeders zijn en evengoed laaggeschoolde vrouwen die heel goede moeders zijn.’
Kwetsbaren ondersteunen
Waar het op aankomt, zegt Van Hove, is om kwetsbare ouders goed te omringen en te ondersteunen waar nodig. ‘Ik ben zopas voor de vijfde keer grootvader geworden. Er stonden zoveel vrienden en familie mee te vieren met de kersverse ouders, dat was mooi om te zien. Maar er zijn ook ouders die geen netwerk of familie hebben en een kind in je eentje opvoeden is heel moeilijk. Of het goed gaat, met jou en je kind, is dus niet alleen afhankelijk van je eigen opvoedingskwaliteiten, maar ook van de omstandigheden en de steun die je krijgt.’
Groep Ubuntu uit Zwevegem is een organisatie die opvoedingsondersteuning biedt aan mensen met een beperking. ‘Met ondersteuning slagen onze gezinnen er zeker wel in om hun kinderen een warme thuis te bieden. Al gaat het soms ook mis en worden kinderen toch geplaatst of plegen ze feiten’, zegt clientmanager Charlotte Delbeke. ‘Uiteraard proberen wij dat te voorkomen.’
Raden ze het soms af om kinderen te krijgen? ‘We zeggen nooit dat het niet mag. We gaan een open dialoog met onze mensen aan en brengen hen soms op voorhand in contact met kinderen, zodat ze beter weten wat het inhoudt. Sommigen zien er dan vanaf. Als ze er toch mee doorgaan, zetten wij alles op een intensieve ondersteuning aan huis. Dat is duur, maar het is het waard. En nog altijd minder duur dan de plaatsing van kinderen in een voorziening.’
Tijdelijke sterilisatie
Veerle Provoost, ethicus aan de UGent, koppelt daar een origineel voorstel aan vast: ‘Misschien zou je jeugdhulp en gezinsondersteuning kunnen aanbieden op voorwaarde dat ouders tijdelijk geen nieuwe kinderen op de wereld zetten.’
‘Ik ben het ermee eens dat vooraf niet te voorspellen is wie een goede ouder zal worden en wie niet. Maar het recht op reproductieve vrijheid is niet absoluut: je kunt het afwegen tegen het welzijn van kinderen. Ou
ders hoeven niet perfect te zijn, maar in zeer uitzonderlijke gevallen, als het twee, drie keer of vaker is fout gelopen, zou je kunnen stellen dat er eerst een inspanning moet worden geleverd om de situatie met de bestaande kinderen te herstellen. Onder die voorwaarde zou je een tijdelijke en omkeerbare sterilisatie kunnen voorstellen.’
Uiteraard komt daar een belangrijke maatschappelijke voorwaarde bij kijken: ‘Dit is alleen maar ethisch verdedigbaar als er ook voldoende gepaste hulp is. Helaas lopen ouders nu te vaak vast op wachtlijsten in de zorg.’