De olijfboom was altijd al een echte olieproducent
De wilde olijfboom heeft achthonderd genen voor de productie van olie. Nu is ook de rest van het olijfgenoom blootgelegd.
Olijfolie, belangri jk voor een gezond dieet, hebben we te danken aan de inslag van een komeet, nu ruim 60 miljoen jaar geleden. Tijdens de jarenlange winter en de bijbehorende massale uitster vingsgolf na die inslag , ontstond een voorouder van de oli jfboom die alle genen en chromosomen dubbel had.
Die e xtra genen k onden gaan evolueren. Er waren immers genen ‘ over’, want de basisfunc ties kon de boom me t zi jn normale aantal chromosomen al uit voeren. Z o ontstond de oleaster , de voorouder van de gec ultiveerde olijfboom. Wanneer de mens (er gens in he t N abije Oosten) ging selecteren op hogere olieopbrengst, is nie t precies bek end. Maar de wilde oleaster had toen al ruim 800 genen die de enzymen en andere eiwitten leveren voor de olieproductie.
Behalve die 800 genen voor de olieproductie heeft de oleaster er bijna 2.000 voor de suikerstofwisseling. Die zi jn ook belangri jk voor de olieproduc tie, want de olijfboom maakt olie uit suik ers die vanuit de bladeren naar de vrucht gaan.
De rijpe olijf bestaat uiteindelijk voor de helf t uit water , voor een kwart uit olie en verder vooral uit cellulose (dat de vrucht zi jn structuur geeft) en een beetje suiker en eiwit.
De samenstelling van oli jfolie is zo bijzonder, dat er in de VS een gezondheidsclaim op olijfolieflessen mag staan: consumptie ervan verlaagt de kans op hart en vaat ziekten. Het was de eerste olie die deze eer te beurt viel. Maïsolie en sojaolie zijn inmiddels ge volgd.
Planten die olie in hun zaden produceren, gebruik en meestal dezelfde produc tiemethode. Bi jzonder is dat planten eerst (ongezonder) verzadigd vet maken. De olijfboom maakt daar in drie reactiestappen oliezuur van. En ver volgens maakt de oli jf een bee tje linolzuur uit oliezuur. Olijfolie bestaat voor driekwart uit oliezuur, voor zes procent uit linolzuur en twee procent is nog stearinezuur.
Sesam, waarvan de DN Avolgorde ook bekend is, maakt sesamolie. Daarin zit onge veer veer tig procent oliezuur en veer tig procent linolzuur. Vergelijking leert dat het verschil in vetzuursamenstelling nie t door he t aantal genkopieën van het linolzuurvormende gen (FAD2) komt. De olijf heeft vijf kopieën van dat gen in zijn genoom – sesam heeft er maar twee. Maar de FAD2genen van de olijfboom zijn erg inac tief. Waarom dat zo is, is een grote vraag.De genen om de olijfboom ook linolzuur en linoleenzuur te laten maken lig gen in elk ge val klaar. Z e moeten alleen worden geac tiveerd – door de plant, of door de wetenschap. Ons werk ‘ helpt toekomstig onderzoek naar de verdere productie van oli jfolie’, nemen de onderzoekers alvast een voorschot.
De genen voor de suikerstofwisseling zijn ook belangrijk, want de olijfboom maakt olie uit suikers die vanuit de bladeren naar de vrucht gaan.